Trong hai tuần cầm quyền đầu tiên, ông Donald Trump, tổng thống Mỹ, đã đưa ra nhiều tuyên bố gây sốc, nhưng sốc nhất có lẽ là ý định “xâm chiếm” (take over) Dải Gaza, hiện là lãnh thổ Palestine và là chiến trường đẫm máu giữa Israel và Hamas suốt 15 tháng qua. Tuyên bố đó có khả thi không, có lợi hay hại cho nước Mỹ và thế giới?
Ý định thâu tóm Dải Gaza được ông Trump đưa ra lần đầu trong cuộc họp báo chung với ông Benjamin Netanyahu, thủ tướng Israel, tại Tòa Bạch Ốc hôm Thứ Tư, 4 Tháng Hai. Ông tuyên bố: “Mỹ sẽ tiếp quản, sở hữu lâu dài, quản lý và chịu trách nhiệm tái thiết tại Dải Gaza, đồng thời chịu trách nhiệm di dời toàn bộ số bom, mìn chưa nổ và các loại vũ khí nguy hiểm khác khỏi khu vực này. Nơi này có thể trở thành Riviera của Trung Đông [Riviera là tên vùng bờ biển Địa Trung Hải giữa Monaco và Ý, nổi tiếng cảnh đẹp và khí hậu tốt], sẽ là nơi sinh sống của mọi người từ khắp nơi trên thế giới.”
Tuyên bố của ông Trump đã gây phản ứng mạnh từ nhiều phía và các cộng sự của ông ở Tòa Bạch Ốc đã vội vã “chữa cháy” cứ như đó là một phút cao hứng của ông chủ. Ấy thế nhưng, ngày hôm sau ông Trump lên mạng xã hội Truth Social nói Israel sẽ trao Dải Gaza cho Mỹ sau khi chiến tranh kết thúc và người Palestine ở đây đã được “tái định cư tại các cộng đồng an toàn và đẹp hơn nhiều, với những ngôi nhà mới và hiện đại trong khu vực.” Ông cũng nói sẽ không cần lính Mỹ ở Gaza. Hòa theo giọng điệu của ông Trump, ông Israel Katz, bộ trưởng Quốc Phòng Israel, cho biết ông đã ra lệnh cho quân đội chuẩn bị kế hoạch hỗ trợ người Palestine “tự nguyện” rời khỏi Gaza đi định cư ở nước khác.
Cái lý của ông Trump
Dự định thâu tóm Gaza của ông Trump được cho là manh nha từ một gợi ý của ông Jared Kushner, con rể và cố vấn cao cấp của ông Trump trong nhiệm kỳ trước, khi ông Kushner tán tụng tiềm năng của Gaza như một vùng đất thích hợp cho việc phát triển các khu nghỉ dưỡng cao cấp bên bờ Địa Trung Hải.
Ý tưởng đó càng mạnh mẽ hơn sau khi ông Steve Witkoff, đặc phái viên về Trung Đông và bản thân cũng là một tỷ phú ngành bất động sản, tường trình với ông Trump rằng Gaza “đã trở thành địa ngục,” “không thể sống được nữa,” sau những trận bom hủy diệt của quân đội Israel. Những gợi ý này rất phù hợp với ông Trump, một nhà kinh doanh bất động sản.
Tuy vậy, ông Trump cũng có lý khi đưa ra một ý tưởng “điên rồ” như vậy. Cuộc tranh chấp giữa Israel và Palestine đã kéo dài nhiều thập niên, núi xương sông máu, dù giải pháp “hai nhà nước” Palestine và Do Thái chung sống đã được đề ra trong nhiều nghị quyết của Liên Hiệp Quốc và thỏa thuận của các cường quốc. Hamas – tổ chức thánh chiến của người Palestine, vẫn tiếp tục cai trị Gaza, chính quyền Palestine ở Bờ Tây (West Bank) thì tham nhũng và yếu kém, thế giới bên ngoài thì chỉ lên tiếng xã giao trong lúc bom vẫn rơi và thây người vẫn đổ xuống từng ngày. “Các vị không thể tiếp tục một sai lầm từ lần này sang lần khác,” ông Trump nói. Không thể để cho cuộc xung đột tiếp diễn và đại bộ phận người dân Gaza tiếp tục sống trong tình trạng “người tị nạn” ngay trên quê hương mình, nương nhờ vào viện trợ của UNRWA – một tổ chức nhân đạo nhiều tai tiếng thuộc Liên Hiệp Quốc.
Ông Trump cũng muốn thực hiện mong muốn thầm kín của chính quyền cực hữu theo chủ nghĩa dân tộc của Israel: loại bỏ mối đe dọa của Palestine và bành trướng lãnh thổ. Theo chủ thuyết Zionism, toàn bộ vùng Palestine ngày nay – được nói tới trong Kinh Thánh (Cựu Ước) như là vùng Canaan, vùng Judea hoặc Đất Thánh, Đất Hứa – là lãnh thổ được Chúa Trời “ban” cho dân tộc Israel, người Palestine chỉ là những kẻ chiếm đóng.
Trong nhiệm kỳ đầu (2017-2021) ông Trump đã từng bước thực hiện chủ thuyết đó: ông công nhận Jerusalem là thủ đô vĩnh viễn của Israel (năm 2017) và công nhận cao nguyên Golan (thuộc Syria) là lãnh thổ của Israel (năm 2019). Hiện ông đang tính chuyện sáp nhập Bờ Tây (West Bank) thuộc quyền kiểm soát của chính quyền Palestine (P.A.) vào lãnh thổ Israel, hoàn tất giấc mộng bành trướng của những người Zionist.
Ông nghĩ rằng, với cam kết Mỹ xây dựng lại Gaza thịnh vượng từ đống đổ nát, người Palestine sẽ quên chuyện sở hữu vùng đất lịch sử này và từ bỏ giấc mộng xây dựng nhà nước tự chủ; nhà nước Do Thái có thể tái lập an ninh và hòa bình trên vùng đất hoàn toàn thuộc quyền kiểm soát của họ.
Chính quyền Israel tất nhiên hoan nghênh ý định của ông Trump. Nếu ông thành công, Do Thái sẽ được hưởng lợi, còn ngược lại, chính ông Trump và Hoa Kỳ sẽ phải hứng chịu búa rìu dư luận. Đề nghị của ông Trump còn là một bàn gỡ gạc cho Thủ Tướng Netanyahu mà sự nghiệp chính trị đang bị kẹt giữa hai lựa chọn: hoặc đình chiến và rút quân đổi lấy tự do của các con tin hoặc tiếp tục truy quét, tận diệt Hamas bất chấp dư luận quốc tế.
Bị phản đối khắp nơi
Nhưng xét kỹ đề nghị “thâu tóm” Gaza của ông Trump là không thể chấp nhận được.
Về mặt đạo đức, đó là một cuộc chinh phục và thanh lọc sắc tộc hoàn toàn không màng tới quyền của người Palestine được sống trên đất đai của tổ tiên họ, có một quốc gia riêng, được tự trị và tự quyết, như công nhận của hầu hết các quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc.
Việc Hoa Kỳ thâu tóm Gaza, dù với mục đích nào, cũng sẽ là lời biện hộ mạnh mẽ cho quan điểm “lẽ phải thuộc về kẻ mạnh” mà các nhà độc tài Vladimir Putin, tổng thống Nga, và Tập Cận Bình, chủ tịch Trung Quốc, theo đuổi. Nếu Mỹ chiếm Gaza thì Washington không còn tư cách đạo đức nào để phản đối cuộc xâm lược của Nga ở Ukraine hoặc Trung Quốc thâu tóm Đài Loan và Biển Đông trong tương lai.
Về mặt pháp lý, việc trục xuất 2,3 triệu người khỏi xứ sở của họ là một hành vi diệt chủng, không biện minh được và người chủ trương chiến dịch tàn bạo này chắc chắn phải đối mặt với tòa án hình sự quốc tế. Ông Antonio Guterres, tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, cùng các chính phủ Tây Ban Nha, Đức, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Ireland và nhiều nước khác đã tuyên bố rằng việc cưỡng bức di dời người dân Gaza là vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế và nhấn mạnh người Palestine phải được ở lại trên đất của họ.
Việc Hoa Kỳ thâu tóm Gaza, dù với mục đích nào, cũng sẽ là lời biện hộ mạnh mẽ cho quan điểm “lẽ phải thuộc về kẻ mạnh” mà các nhà độc tài Vladimir Putin, tổng thống Nga, và Tập Cận Bình, chủ tịch Trung Quốc, theo đuổi. Nếu Mỹ chiếm Gaza thì Washington không còn tư cách đạo đức nào để phản đối cuộc xâm lược của Nga ở Ukraine hoặc Trung Quốc thâu tóm Đài Loan và Biển Đông trong tương lai.
Về phía người dân Mỹ, tuy chưa có cuộc thăm dò chính thức nhưng chắc không nhiều người Mỹ ủng hộ việc cử quân đội sang Trung Đông, chiếm đóng một vùng đất xa lạ. Nước Mỹ đã trả giá đắt, cả bằng máu và uy tín quốc tế, cho những nỗ lực thất bại nhằm xây dựng dân chủ ở Iraq, Afghanistan. Chính ông Trump cũng đã nhiều lần lên án sự can dự vào Trung Đông của các chính phủ tiền nhiệm. Ngay các đồng minh của ông Trump trong đảng Cộng Hòa như các thượng nghị sĩ Lindsey Graham (South Carolina), Josh Hawley (Missouri), John Hoeven (North Dakota), Rand Paul (Kentucky) đều tỏ vẻ hoài nghi và cho rằng đề nghị của ông Trump không phục vụ nước Mỹ, các khoản tiền lớn dành cho Gaza nên được dùng để giải quyết các vấn đề của nước Mỹ. Bên phía đảng Dân Chủ, các vị dân cử đều chỉ trích kế hoạch của Tổng Thống Trump và cho rằng “cuộc xâm lược Gaza” chỉ dẫn đến cái chết của hàng nghìn binh lính Mỹ và châm ngòi cho nhiều thập niên chiến tranh ở Trung Đông.
Không thể giải quyết vấn đề Palestine nếu thiếu sự hợp tác của các quốc gia Ả Rập. Nhưng đúng như dự đoán, các quốc gia Ả Rập đã nhanh chóng tập hợp lại, đồng thanh lên án ý định của nhà lãnh đạo Mỹ. Chính phủ các nước Ai Cập, Jordan, Saudi Arabia, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Qatar, chính quyền Palestine (PA) và Liên Đoàn Ả Rập (AL), đã ra tuyên bố chung bác bỏ “mọi kế hoạch di dời người Palestine khỏi lãnh thổ của họ ở Gaza và Bờ Tây bị chiếm đóng.”
Trong nhiệm kỳ đầu ông Trump đã có công thúc đẩy hiệp ước Abraham, tái lập quan hệ ngoại giao giữa Israel và một số quốc gia Ả Rập láng giềng; chính quyền Biden sau đó nỗ lực lôi kéo Saudi Arabia – cường quốc khu vực theo Hồi Giáo Sunni – vào hiệp ước này để tạo thành một liên minh chống lại ảnh hưởng của chế độ thần quyền Iran theo Hồi Giáo Shiite.
Ấy thế nhưng sau tuyên bố Gaza gây sốc của ông Trump, chính quyền Saudi Arabia khẳng định, họ chỉ bình thường hóa quan hệ với Israel sau khi một nhà nước Palestine tự chủ được thành lập. Ông Turki al Faisal, giám đốc tình báo Saudi Arabia, còn cảnh báo kế hoạch của ông Trump “chỉ có nghĩa là thêm xung đột, thêm đổ máu.” “Thật hoang tưởng khi nghĩ rằng thanh lọc sắc tộc trong thế kỷ 21 có thể được tha thứ… Tôi không có cách nào giải thích được,” ông al Faisal nói với nhà báo Christiane Amanpour của đài CNN.
Ai Cập và Jordan – hai nước được ông Trump nhắm để đưa người Palestine đến định cư – càng phản ứng mạnh hơn. Làn sóng 2,3 triệu di dân Palestine từ Gaza sẽ gây xáo trộn lớn cho các nước này, gây bất mãn trong dân chúng và làm lung lay các chế độ cầm quyền. Hoa Kỳ có chương trình viện trợ lớn cho Ai Cập, khoảng $1,3 tỷ mỗi năm, nhưng chưa chắc Cairo đã vì khoản viện trợ đó mà mở cửa tiếp nhận người Palestine như kế hoạch của ông Trump. Vua Abdullah của Jordan, người sẽ gặp ông Trump tại Tòa Bạch Ốc vào tuần tới, cũng nói rằng ông bác bỏ mọi nỗ lực sáp nhập đất đai và di dời người Palestine tới nước ông.
Thêm xung đột, thêm đổ máu
Cảnh báo của Saudi Arabia về gia tăng xung đột từ ý định của ông Trump là có căn cứ. Cuộc chiếm đóng và đàn áp của Israel đối với người Palestine từ năm 1948 đến nay là nguyên nhân gây bất ổn triền miên ở khu vực. Cuộc trả đũa tàn bạo của Israel tại Dải Gaza 15 tháng qua chẳng hạn dù tiêu diệt được phần lớn sinh lực của tổ chức khủng bố Hamas nhưng cũng kích động một số đông thanh niên Palestine gia nhập hàng ngũ chống Israel.
Nếu 2,3 triệu người Palestine bị cưỡng bức từ bỏ quê hương – gợi lại ký ức đau buồn về sự kiện “Nakba,” hay thảm họa, khi hàng trăm ngàn người bị đuổi khỏi nhà khi nhà nước Israel ra đời vào năm 1948 – chắc chắn sẽ khơi thêm mối căm hận và kích động những phần tử cực đoan tổ chức làn sóng đấu tranh mới. Israel sẽ không có hoà bình, không được an toàn vì người Palestine sẽ không bao giờ quên thân phận mất nước, không từ bỏ giấc mơ độc lập tự chủ như ý định của ông Trump.
Lời giải cho vấn đề Trung Đông phải là thực thi giải pháp hai nhà nước. Hoa Kỳ có thể tham gia tái thiết Gaza, có thể phát triển vùng đất này thành “Riviera của Trung Đông” như ý ông Trump, nhưng từ vị thế của nhà đầu tư chứ không phải như một lực lượng chiếm đóng. Gaza và Bờ Tây phải được một chính quyền mới cai trị, hợp tác giữa chính quyền Palestine hiện nay và các đồng minh Ả Rập, được các cường quốc ủng hộ, trong đó không có vai trò của Hamas. Chính quyền mới, tức là Nhà Nước Palestine, sẽ phải lập lại trật tự, điều hành công cuộc tái thiết Gaza với kỹ thuật Tây phương và tiền vốn của các nước giàu dầu mỏ Ả Rập.
Trung Đông cần một sáng kiến mới, một lối suy nghĩ mới, “out of the box.” Nhưng kế hoạch của ông Trump vừa không thực tế, vừa thiếu đạo đức và không được cân nhắc kỹ. Nó xói mòn lòng tin vào uy tín của nước Mỹ, gây hỗn loạn và kích thích những thế lực cực đoan. Thật đáng tiếc!
Nguồn: Người Việt