Ngày 11 tháng 1 năm 2007, Cộng sản Việt Nam chính thức là thành viên thứ 150 của Tổ Chức Mậu Dịch Thế Giới (WTO). Bốn ngày sau, Hội nghị lần thứ tư của ban chấp hành trung ương đảng Cộng sản Việt Nam Khóa X đã khai mạc tại Hà Nội kéo dài non 10 ngày mà trọng tâm chính là bàn về hướng đi của Việt Nam sau khi gia nhập WTO. Hà Nội chưa chính thức công bố chi tiết các chủ trương, chính sách hậu WTO nhưng qua bài phát biểu của Nông Đức Mạnh, đảng Cộng sản Việt Nam đang tập trung vào hai công việc chính như sau:
Thứ nhất là tính toán lại việc tổ chức một số đại hội liên quan đến nội bộ đảng và bầu cử quốc hội. Nông Đức Mạnh nói là do thực tế đòi hỏi và với điều kiện cho phép, trung ương đảng sẽ phải tính toán để tiến đến việc tổ chức đại hội đại biểu toàn quốc của đảng, đại hội đảng bộ các cấp và việc tổ chức bầu cử quốc hội, hội đồng nhân dân các cấp sao cho hợp lý về thời điểm, bảo đảm chất lượng, đồng thời tiết kiệm thời giờ, công sức và tiền bạc. Nông Đức Mạnh chỉ nói chung về nhu cầu rà soát mối quan hệ của việc tổ chức các loại hình thức đại hội đảng, bầu cử quốc hội sao cho hiệu quả và hợp lý nên người ta chưa xác định rõ chủ đích của Hà Nội muốn gì khi mang các điều này thảo luận trong hội nghị. Điều mà người ta dự kiến là có thể Mạnh nêu ra nhu cầu này để trì hoãn việc tổ chức bầu cử quốc hội khóa XII, mà có nhiều nguồn tin cho biết sẽ diễn ra vào tháng 5 năm 2007. Bởi vì đây không phải là hội nghị để bàn thảo về các nhu cầu điều chỉnh những việc tổ chức các đại hội đảng hay bầu cử mà trọng tâm là vạch ra một số hướng lớn trong việc chuẩn bị bầu cử quốc hội khóa XII, ví dụ như: có cho ứng viên ngoài đảng Cộng sản tham gia ứng cử; có cho đại diện Việt kiều ứng cử bầu cử quốc hội, hay có cải thiện chức năng đại biểu để trở thành một người thường trực làm công tác lập pháp như các quốc gia phương Tây… Phải chăng lãnh đạo Hà Nội chưa tính xong màn kịch ‘đảng cử dân bầu’ sao cho có vẻ dân chủ một chút trong bối cảnh hậu WTO nên muốn trì hoãn chăng?
Nhà nước quản lý.
Nhân dân làm chủ…
Kế đến là sắp xếp và điều chỉnh mối quan hệ giữa đảng và nhà nước. Nông Đức Mạnh nói rằng tại hội nghị này, trung ương phải thảo luận và quyết định một số vấn đề sắp xếp, kiện toàn bộ máy, tổ chức các ban đảng và cơ quan nhà nước. Đây không phải là công việc dễ lấy quyết định cũng như dễ thảo luận, khi bản thân của cấp lãnh đạo đảng tiếp tục núp trong khẩu hiệu vô nghĩa ‘đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ’. Thật vậy, việc điều chỉnh mối quan hệ giữa đảng và nhà nước đã được Hà Nội nêu ra từ hai thập niên qua, nhưng mọi thảo luận đều thả nổi vì không một cấp nào chịu lấy quyết định hy sinh quyền lợi của phe nhóm mình ở trong đảng hay trong bộ máy nhà nước. Chính câu khẩu hiệu ‘đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý’ đã làm cho bộ máy hành chánh của cộng sản Việt Nam biến thành cỗ xe mà ở đó cấp bộ nào cũng có quyền xía vô nhưng không ai chịu trách nhiệm. Nông Đức Mạnh nêu ra tình trạng tròng chéo, trùng lặp chức năng, quyền hạn, trách nhiệm giữa các bộ máy đảng và nhà nước để nói lên nhu cầu điều chỉnh nhưng trong thực tế sự ngán cẳng lẫn nhau giữa các phe nhóm ở mọi cấp, ở mọi cơ chế chính là nguyên nhân làm trì trệ mọi sự vận hành mà lãnh đạo Hà Nội không dám nói lên sự thật. Tuy nhiên, sự kiện Nông Đức Mạnh nêu lên và yêu cầu trung ương đảng một lần nữa ‘hạ quyết tâm’ giải quyết trong hội nghị lần thứ tư này phải chăng là để đáp ứng các đòi hỏi của WTO trong việc ‘thông suốt hóa’ bộ máy hành chánh?
Ngoài những bàn thảo mang các nội dung nói trên, hội nghị còn đề cập đến chiến lược phát triển kinh tế biển và hải đảo cũng như thảo luận về một số chủ trương lớn về kinh tế hậu WTO. Như vậy, qua hội nghị trung ương lần này, đảng Cộng sản Việt Nam đặt trọng tâm rà soát lại các quan hệ về cơ chế, nhất là mối quan hệ giữa đảng và nhà nước. Những vấn đề này tuy cũ nhưng vô cùng phức tạp và chính các quốc gia cựu Cộng sản tại Đông Âu cũng đã từng trải qua những đợt tranh cãi trong nội bộ nhiều khi rất gay gắt về mối quan hệ giữa đảng và nhà nước, khi mở cửa tham gia vào các diễn đàn cũng như cơ chế quốc tế cách nay 17, 18 năm. Nói cách khác, vì bị sức ép của WTO nên Hà Nội đang phải ‘chỉnh đốn’ lại mối quan hệ “đảng – nhà nước” theo chiều hướng đảng phải tách khỏi sự chi phối lên trên các hoạt động của nhà nước. Đây là điều rất khó thi hành khi mà đảng Cộng sản Việt Nam vẫn cố duy trì sự khống chế của đảng trên mọi mặt sinh hoạt xã hội cũng như trên các hướng đi của đất nước. Nếu trung ương đảng Cộng sản Việt Nam không có cái nhìn mới, nhất là không nhìn rõ quyền lợi tối thượng của quốc gia dân tộc với sự tham chính trong giai đoạn nhất định của một đảng chính trị, thì họ sẽ không bao giờ ra khỏi mê trận hiện nay trong đó tình trạng tham ô, nhũng lạm và lãng phí tài nguyên quốc gia phát sinh từ chính quan hệ tròng chéo giữa đảng và nhà nước. Muốn giải quyết sự tròng chéo này, đảng Cộng sản Việt Nam phải tháo gỡ ít nhất ba vấn đề căn bản sau đây:
Nói tóm lại, đảng Cộng sản Việt Nam đã tháo gỡ cánh cửa ‘bế môn’ khi trở thành thành viên WTO. Nhưng muốn thành công trong cuộc cạnh tranh với 149 quốc gia khác trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, đảng Cộng sản Việt Nam phải từ bỏ quyền lực độc tôn, chấp nhận bối cảnh sinh hoạt chính trị đa nguyên và đa đảng, thì lúc đó mới huy động trí tuệ của toàn thể dân tộc, góp phần hiệu quả vào công cuộc phát triển đất nước. Nếu không thì sớm muộn gì, chính sự tròng chéo mối quan hệ đảng và nhà nước hiện nay sẽ biến thành những đợt sóng dân chủ như tại các quốc gia Đông Âu trước đây, cuốn sập ách độc tài trong thời gian trước mặt.