Tổng thống Pháp ngược xuôi từ nhiều ngày qua để vận động cho “an ninh và chủ quyền châu Âu,” độc lập với Hoa Kỳ, trong đó chuyến công du gần đây nhất là tới Bồ Đào Nha. Thời điểm được đánh giá là “thuận lợi” cho ông Emmanuel Macron với một thủ tướng Anh Keir Starmer hết lòng vì Ukraine và một tân thủ tướng Đức kiên quyết hơn người tiền nhiệm Olaf Scholz.
Sự sốt ruột của ông Friedrich Merz, đứng đầu đảng Dân chủ-Thiên chúa giáo (CDU) về đầu trong cuộc bầu cử Hạ viện Đức ngày 23/02/2025, được báo chí Pháp lưu ý. Theo thông lệ, tân lãnh đạo Pháp và Đức giành chuyến công du nước ngoài đầu tiên sang bên kia bờ sông Rhin. Nhưng chỉ ba ngày sau chiến thắng, ông Friedrich Merz hành động như đã trở thành tân thủ tướng Đức, đến gặp tổng thống Pháp, nhằm tránh “thời gian chết” trong quá trình đàm phán với các đảng đối tác để thành lập chính phủ.
Đức giảm phụ thuộc vào Mỹ, ủng hộ “tự chủ quốc phòng châu Âu”
Nhà lãnh đạo đảng CDU quyết định “tiến nhanh” nếu nhìn vào mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng do Tổng thống Mỹ Donald Trump chủ trương gấp rút tái lập quan hệ ngoại giao với Nga, đàm phán tay đôi với ông Putin về hòa bình ở Ukraine, bất chấp lợi ích của đồng minh Liên Hiệp Châu Âu.
Phát biểu tối 23/02 sau khi liên minh CDU-CSU giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Hạ Viện, ông Friedrich Merz khẳng định “ưu tiên tuyệt đối của tôi sẽ là củng cố châu Âu nhanh nhất có thể, theo cách mà chúng ta có thể dần dần độc lập thực sự với Mỹ,” được coi là phương án song song với “NATO theo mô hình hiện nay.” Bản thân ông cũng ngạc nhiên về những phát biểu được cho là sẽ thay đổi hoàn toàn chính sách an ninh của Đức từ sau Thế Chiến II.
Ngoài ra, Đức có khả năng đàm phán với Pháp và Anh để được đưa vào “ô hạt nhân” của hai nước châu Âu vì hiện giờ Berlin vẫn được “ô hạt nhân Mỹ bảo vệ.” Nhật báo Pháp Le Monde nhận định “cho đến nay, đề xuất này vẫn là điều không tưởng ở Đức.”
Đức đầu tư ồ ạt để cải cách quân đội
Thay đổi triệt để thứ hai là Đức sẽ cải thiện quân đội, không được chú trọng từ sau Thế chiến II, bắt đầu từ việc đầu tư ồ ạt vào quân đội, đang phải đối phó với tình trạng thiếu quân nhân, thiếu trang thiết bị. Trong một nghiên cứu tháng 09/2024 của Viện Kiel và được trang Public Sénat trích dẫn ngày 24/02, kho vũ khí của Đức không được đổi mới từ nhiều năm qua: Từ năm 1992 đến 2021, số lượng xe tăng đã giảm từ 6.684 xuống còn 339; số lượng máy bay chiến đấu đã giảm từ 553 xuống còn 226. Thủ tướng Olaf Scholz đặt ưu tiên tái đầu tư mạnh mẽ vào quốc phòng khi tăng chi tiêu quốc phòng lên 2,1% GDP nhưng một phần được tính vào quỹ đặc biệt 100 tỷ Euro được lập ra sau khi Nga xâm lược Ukraine. Tân Thủ tướng Friedrich Merz dự kiến tăng quỹ này lên thành 200 tỷ Euro để “lách” quy định nghiêm ngặt về “hạn chế nợ” được ghi trong Hiến pháp.
“Bị khủng hoảng vì sự rút lui của Mỹ,” Đức dường như ngay càng cởi mở hơn với chương trình “quốc phòng châu Âu” và có thể trở thành mũi nhọn mới cho quốc phòng của khối. Ngoài ra, chuyển hướng ngành công nghiệp sang vũ khí “không hẳn là một động thái tồi đối với Đức,” theo nhận định Jean-Pierre Darnis, nhà nghiên cứu cộng tác với Quỹ Nghiên cứu Chiến lược (FRS) với trang Public Sénat, trong bối cảnh nền kinh tế Đức gặp khó khăn do ảnh khủng hoảng ngành công nghiệp ô tô.
Những đòn tấn công của tổng thống Mỹ đã khiến châu Âu thức tỉnh sau khi không còn thuyết phục được Donald Trump về mục tiêu và những lợi ích của “liên minh” hình thành từ nhiều thập niên qua. Từng bị “lạc lõng” về ý tưởng an ninh chung của châu Âu giờ đây Tổng thống Macron đã cho thấy ông có lý. Đầu tàu Pháp đã nhận được phần nào sự ủng hộ từ động cơ Đức khi ông Friedrich Merz khẳng định “đồng lòng, các nước có thể làm được những điều lớn lao cho châu Âu.”
Thu Hằng
Nguồn: RFI