Đa Dạng Trong Tiến Trình Thành Lập Chính Phủ
Năm 1947 trong bối cảnh Hiến Pháp được soạn thảo, Ý Quốc sau thế chiến II là một Quốc Gia phân tán về mặt xã hội và chính trị, cùng với những hố sâu (cleavages) cách biệt về xã hội và kinh tế, giữa chủ và thợ, giữa nông nghiệp và kỹ nghệ, giữa miền Bắc và miền Nam, trung ương và địa phương.
Làm thế nào để “hoà hợp và hội nhập” (unità ed integrazione) mọi thành phần xã hội thành một cộng đồng dân tộc đồng nhứt, cùng sống trên một lãnh thổ, được tổ chức theo một thể chể (định nghĩa Quốc Gia trong chính trị học)?
Mục đích đó của tổ chức Quốc Gia được Hiến Pháp tuyên bố và quy trách cho Thể Chế Cộng Hòa tương lai của Đất Nước:
Điều mà chúng ta có thể nói ngay khi đọc điều khoản vừa kể của Hiến Pháp 1947 Ý Quốc, mục đích ưu tiên và tối thượng của của tổ chức Quốc Gia, được đặt ngay ở một trong những điều khoản đầu tiên của Hiến Pháp (điều 3, đoạn 2), là để “cho phép mỗi người triển nở hoàn hảo con người của mình” ngay cả trước khi đề cập đến phát triển Đất Nước, “…và tham gia một cách thiết thực vào tổ chức chính trị, kinh tế và xã hội của Đất Nước”.
Nói cách khác, mục đích của tổ chức Quốc Gia được Hiến Pháp là văn bản nền tảng và bảo chứng là “Thăng Tiến con người và Thăng Tiến xã hộ “ tiếp theo, chớ không ngược lại.
Con người có được “triển nở hoàn hảo con người của mình”, mới có khả năng, ước vọng, có được môi trường thích hợp, hợp với lý tưởng sống của mình, mới có thể “tham gia một cách thiết thực vào tổ chức chính trị, kinh tế và xã hội của Đất Nước”.
Nhưng làm thế nào để hoà hợp và hội nhập mọi thành phần xã hội thành một cộng đồng dân tộc, trong đó
Làm sao thực hiện được mục đích đó?
Câu hỏi được các vị soạn thảo Hiến Pháp 1947 Ý Quốc quy trách cho các chính đảng, là những tổ chức đươm kết các nguồn tài nguyên chính trị, phải đảm lấy trách nhiệm “đại diện cần thiết” của mình trong cơ chế Quốc Gia đứng ra đảm nhận.
Và đó là những đặc điểm mà chúng ta có thể tìm thấy trong Hiến Pháp 1947 Ý Quốc, Hiến Pháp của một Quốc Gia bị phân tán về xã hội và chính trị cũng như bị kiệt quệ đổ nát về kinh tế sau thế chiến II (Giuliano Amato, Costituzione, mutamento sociale, riformabilità, in Consiglio Regionale della Toscana (a cura di), Quattro lezioni sulla Costituzione, p. 38).
Thay vì nhấn mạnh đến các tình trạng khác biệt và phân hoá, Hiến Pháp chọn lựa “một định chế được thảo ra để huấn dạy mọi thành phần biết chung sống, tạo nên những nhịp cầu mà dần dần các phe phái khác biệt có thể bước qua để gặp nhau, trao đổi ý kiến với nhau và đồng thuận nhìn về lợi ích chung của Đất Nước” (Giuliano Amato, id., p. 39).
Định chế đó của Hiến Pháp 1947 Ý Quốc gồm hai đặc tính:
Và đó cũng là những gì được Hiến Pháp 1949 Cộng Hoà Liên Bang Đức nhắc lại:
* “Nhân phẩm con người bất khả xâm phạm. Bổn phận của mọi quyền lực Quốc Gia là kính trọng và bảo vệ nhân phẩm đó.
Như vậy dân tộc Đức nhận biết các quyền bất khả xâm phạm và bất khả nhượng của con người như là nền tảng của mọi cộng đồng nhân loại, của hoà bình và công chính trên thế giới” (Điều 1, đoạn 1 và 2 Hiến Pháp 1949 Cộng Hoà Liên Bang Đức).
* “Nền Cộng Hoà nhận biết và bảo đảm các quyền bất khả xâm phạm của con người, con người như cá nhân hay con người như thành phần tổ chức xã hội trung gian, nơi mỗi cá nhân phát huy con người của mình và đòi buộc các bổn phận liên đới không thể thiếu trong lãnh vực chính trị, kinh tế và xã hội” (Điều 2, Hiến Pháp 1947 Ý Quốc).
Như vậy “định chế chung cư” của “một cộng đồng dân tộc, cùng sống trên một mảnh đất, được tổ chức theo một định chế “ đã được các vị soạn thảo Hiến Pháp 1947 Ý Quốc đề ra, như là chất keo để hoà hợp (unità) và hội nhập (integrazione) mọi thành phần xã hội và chính kiến khác biệt thành “một cộng đồng dân tộc”.
Đó là ý thức hệ Nhân Bản và Dân Chủ được viết thành văn bản Hiến Pháp Bảo Chứng.
B- Đứng trước mục đích hay “tham vọng lớn lao” hoà hợp và hội nhập mọi thành phần dân chúng không phân biệt thành phần chính kiến, điều kiện cá nhân hay xã hội như vừa kể vào “một cộng đồng dân tộc”, nhiều ý kiến được đưa ra để tổ chức cơ chế Quốc Gia, nhứt là tổ chức Chính Quyền.
a) Giáo sư Costantino Mortati thuộc “Phó Ủy Ban Đặc Trách 75” (Sotticommissione 75) của Quốc Hội Lập Hiến, đưa ra đề nghị là để hoạt động được hữu hiệu và địa vị không quá bấp bênh, Chính Quyền phải được hiểu như một cơ quan “giữa đường”, giữa hình thức Chính Quyền Đại Nghị Chế (dễ lắc lư tùy hứng tín nhiệm hay bất tín nhiệm của Quốc Hội) và Hội Đồng Điều Hành (Directoire) của Thụy Sĩ. Chính Quyền
Chỉ trong trường hợp có sự bất đồng liên tục, dai dẳng và có hệ thống giữa Chính Quyền và Quốc Hội, Tổng Thống mới cần phải chuẩn định xem có nên giải nhiệm Chính Quyền hay giải tán Quốc Hội trước định kỳ (Bruno Fernanda, i giuristi alla Costituente: l’opera di Costantino Mortati, in De Servio Ugo (a cura di), Scelte della Costituente e cultura giuridica, Il Mulino, Bologna 1980, vol II, 132s).
b) Giáo sư Tosato Egidio, một nhân vật lỗi lạc khác trong Quốc Hội Lập Hiến cho rằng để đạt được mục đích “tham vọng lớn lao” của Hiến Pháp, Quốc Gia cần có được một Chính Quyền Dân Chủ, hoạt động hiệu năng và bền vững. Muốn có vậy,
Ngoài hai đề nghị quan trọng vừa kể, còn một số đề nghị khác nữa.
Các đề nghị được “Phó Ủy Ban Đặc Trách 75” của Quốc Hội Lập Hiến nghiêng cứu với kết quả là:
Phần nghiên cứu vừa kể của “Phó Ủy Ban Đặc Trách 75” sau cùng được đúc kết thành hai điều 94 và 95 Hiến Pháp 1947, đặt nặng vấn đề ở hai đề mục:
“Chính Quyền phải được sự tín nhiệm của cả Hai Viện Quốc Hội.
Mỗi Viện có thể tín nhiệm hay thu hồi sự tín nhiệm qua một cuộc bỏ phiếu có lý chứng và bỏ phiếu bằng các phiếu điểm danh” (Điều 94, đoạn 1 và 2 Hiến Pháp 1947 Ý Quốc).
“Thủ Tướng Chính Phủ lãnh đạo chính hướng tổng quát của Nội Các và nhận lãnh trách nhiệm. Bảo đảm hợp nhứt đường lối chính trị và quản trị, bằng cách cổ võ và phối hợp hoạt động của các Bộ trưởng”.
Các Bộ trưởng có trách nhiệm tập thể về các hành động của Nội Các Chính Phủ, và mỗi cá nhân về các hoạt động các Phân Bộ của mình” (Điều 95, đoạn 1 và 2, id.).
Đọc qua hai điều 94 và 95 vừa trích dẫn, chúng ta thấy được nhiều nguyên tắc tổ chức Chính Phủ khác nhau, là kết quả từ nhiều điều kiện xã hội và chính trị khác biệt của đất nước, sau nhiều cuộc bàn cải, thảo luận, nhân nhượng và đồng thuận về đường lối lãnh đạo Quốc Gia, chương trình hành động, phương tiện để hành xử, nhân sự được sắp xếp tùy theo ảnh hưởng của từng chính đảng và khả năng chuyên môn của các thành viên.
Đó là phương thức “dân chủ trung gian điều giải” (democrazia mediata), phương thức thành lập Chính Phủ của phần lớn các Quốc Gia đa diện Tây Âu, được thực hiện không do trực tiếp thành quả của các cuộc bỏ phiếu chỉ định, mà do những cuộc thăm dò, bàn thảo, nhân nhượng giữa các chính đảng và các tổ chức xã hội trung gian sau đó.
Đó là một Chính Quyền Dân Chủ được thành lập
Ý thức được tình trạng xã hội và chính trị phân hoá của đất nước, các vị soạn thảo Hiến Pháp 1947 Ý Quốc không có ý đóng khung phương thức tổ chức Chính Quyền trong khuôn thước cứng rắn.
Các vị viết điều 94 và 95 của Hiến Pháp 1947 Ý Quốc thành những định hướng cho nhiều phương thức giải quyết khác nhau theo trương độ và cường độ liên hiệp của Chính Quyền, nhằm đạt được mục đích tối thượng và trung tâm điểm của Hiến Pháp, được các vị viết lên ngay ở các điều khoản đầu tiên, “hoà hợp và hội nhập” (unità ed integrazione) mọi thành phần dân tộc trong mục đích: