Cách đây một tháng, một tòa án quận trung tâm của Seoul, Hàn Quốc đã ra bản án buộc chính phủ Hàn Quốc phải bồi thường cho nạn nhân Việt Nam vì những tội ác chiến tranh mà lính thủy đánh bộ nước này gây ra tại Quảng Ngãi vào năm 1968.
Ngay sau đó thì Bộ Quốc Phòng Hàn Quốc lên tiếng phản đối phán quyết này, cho rằng đây là sự bôi nhọ danh dự người lính Nam Hàn, và quả quyết rằng quân đội nước này không gây ra bất kỳ tội ác nào nhắm vào dân thường trong suốt Chiến tranh Việt Nam. Ngày hôm qua thì chính phủ Hàn Quốc chính thức đệ đơn kháng cáo bản án của tòa án quận trung tâm Seoul. Chưa rõ rằng tòa án phúc thẩm Hàn Quốc có chấp nhận xử kháng cáo, và nếu xử thì có chấp nhận yêu cầu của chính phủ Hàn Quốc hay không.
Đây là một điều khá đáng xấu hổ nhưng dễ hiểu, và có thể là kết quả của sự tôn vinh quá trớn chủ nghĩa dân tộc. Đối với góc nhìn của chủ nghĩa dân tộc, điều quan trọng nhất đó là phải vẽ nên được một câu chuyện về “dân tộc ta,” và không có cách nào dễ hơn bằng việc đặt trong mối tương quan giữa “dân tộc ta” và “bọn nước ngoài.” Nếu không có sự cạnh tranh, so sánh với dân tộc khác, thì sẽ không có dân tộc ta, và sẽ không có chủ nghĩa dân tộc.
Chủ nghĩa dân tộc chính là động lực của sự hình thành các quốc gia hiện đại, và cũng là niềm cảm hứng cho các cộng đồng người bị áp bức tìm cách vươn lên, lấy lại quyền tự quyết. Trong quá trình xây dựng dân tộc đó, không tránh khỏi những tuyên truyền, nói dối, sự tích, và cả sự xú hóa kẻ khác và mỹ hóa bản thân chúng ta. Chính vì thế, nếu dùng một cách khéo léo, chủ nghĩa dân tộc sẽ là động lực, nhưng nếu dùng một cách quá trớn, chủ nghĩa dân tộc sẽ thành rào cản. Các quốc gia, vì thế, luôn phải cân bằng giữa việc tôi “quốc tế” bao nhiêu (thông qua việc theo đuổi các giá trị mang tính khách quan, bất kể điều đó nó sẽ làm cách hiểu về “lịch sử” dân tộc bị thay đổi), và “dân tộc” bao nhiêu.
Phản ứng như của Bộ Quốc Phòng Hàn Quốc nhìn chung tuy đáng xấu hổ, nhưng cũng là dễ hiểu, đoán định trước được. Trong từng quốc gia trên thế giới này, vẫn luôn có những phần tử cho rằng dân tộc tôi là trên hết, và sự nghiệp của lực lượng vũ trang của tôi chỉ là đánh bại ngoại xâm, trừ gian diệt bạo. Loại trừ toàn bộ các phần tử này là điều không thể, không thực tế. Chính vì vậy, điều quan trọng của một quốc gia đó chính là tạo được không gian đủ rộng, đủ an toàn cho những lý lẽ chống lại chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, hướng đến các giá trị cao hơn, xây dựng lịch sử dựa trên giá trị chứ không phải dựa trên các trận chiến… có thể tồn tại, mà không bị chụp cho cái mũ là phản động hay lật sử. Một cách lý tưởng thì một quốc gia nên gắn kết với nhau dựa trên các giá trị chứ không phải dựa trên các sự kiện hay con người nào đó. Tất nhiên, đó là một quá trình dài.
Đối với bà Thanh, nguyên đơn của vụ kiện, cơn ác mộng của bà hóa ra vẫn sẽ tiếp tục kéo dài thêm một thời gian nữa, và chưa biết kết cuộc như thế nào. Đối với Hàn Quốc, quá trình khẳng định rằng họ là một quốc gia trọng giá trị chứ không sa đà vào chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi… sẽ tiếp tục bị thử thách. Không biết bản thân các chủ thể có “liên đới” như Việt Nam thì sẽ rút ra được những suy nghĩ gì từ các vụ việc như thế này.
Nguồn: FB Le Nguyen Duy Hau