Khác biệt gì giữa Mỹ và Trung Quốc tại Thế vận hội Paris 2024? Vận động viên Mỹ có thể nói chuyện về lượng tử, vật lý thiên văn hoặc chính sách công… trong khi vận động viên Trung Quốc gần như chẳng có gì để kể ngoài chuyện khổ luyện. Vận động viên Mỹ có thể là nhà toán học tương lai trong khi tương lai vận động viên Trung Quốc có thể đối diện một sự thờ ơ ngược đãi…
Như nhiều mùa Olympic trước, Mỹ mang đến Thế vận hội Paris 2024 đoàn vận động viên gồm nhiều sinh viên đại học. Họ đến cuộc thi tài với tinh thần thể thao đúng nghĩa của lịch sử Thế vận hội hiện đại. Khoảng 2/3 vận động viên Olympics Hoa Kỳ là sinh viên, thuộc các trường nằm trong khuôn khổ NCAA (The National Collegiate Athletic Association – Hiệp hội Thể thao Đại học Quốc gia). Điều này một lần nữa khẳng định rằng nền tảng đào tạo mà hoạt động thể thao đại học mang lại cho nước Mỹ có giá trị như thế nào.
Giáo dục Mỹ luôn nhấn mạnh việc bồi đắp sức khỏe quan trọng không kém xây dựng kiến thức. Với nhiều trường, sinh hoạt thể thao và tham gia thế vận hội đã trở thành truyền thống lâu đời. Giáo dục đại học Mỹ luôn tự hào về điều đó. Từ Thế vận hội Mùa Hè 1904 đến Thế vận hội Paris 2024, Đại học Southern California (USC) đã đóng góp tổng cộng 512 vận động viên (nhiều hơn bất kỳ đại học nào ở Mỹ); giành tổng cộng 326 huy chương (153 huy chương vàng) trong đó có ít nhất một huy chương vàng tại mỗi Thế vận hội Mùa Hè kể từ 1912! Nếu USC thi đấu với vị trí như một quốc gia thì họ xếp hạng 16 thế giới!
Lịch sử thể thao USC có một gương mặt huyền thoại. Tại Olympics Berlin 1936, sinh viên Louis Zamperini đã gây sửng sốt, trước sự chứng kiến của Hitler, khi chạy vòng cuối cuộc thi marathon chỉ với 56 giây. Sau Thế vận hội, Zamperini vào học USC. Thế chiến Thứ Hai xảy ra, Zamperini gia nhập quân đội. Trong phi vụ năm 1943, Zamperini cùng phi đội trên chiếc B-24 rơi xuống Thái Bình Dương. Sống sót sau 47 ngày trên biển, Zamperini được cứu và trở thành tù binh trong một trại tù Nhật suốt hai năm rưỡi. Sau chiến tranh, cựu sinh viên USC Zamperini trở thành nhà diễn thuyết lừng danh.
Câu chuyện Zamperini đã được kể lại trong quyển “Unbroken” của Laura Hillenbrand, được đạo diễn Angelina Jolie xuất sắc dựng lên màn bạc, và được USC ghi vào biên niên sử của trường.
Đứng cạnh một vận động viên Mỹ đầy sức bật tuổi trẻ với phong thái điển hình trí thức, vận động viên Trung Quốc trông khô khan và gượng gạo. Nói không quá, có thể nhìn thấy tương lai một quốc gia từ hình ảnh này. Vận động viên Mỹ đến Thế vận hội với tinh thần thể thao. Vận động viên Trung Quốc đến Olympics với ý chí quyết thắng và danh dự quốc gia. Ý chí đó được trui rèn từ những lò đào tạo chuyên nghiệp, nơi “đúc” nên một nền thể thao với tinh thần phi thể thao, nhắm đến việc “sản xuất” hàng loạt “người máy thể thao” từ khi mới lên 5 tuổi. Nhiệm vụ họ là sẽ phải đem lại vinh quang quốc gia, bất chấp sự lấp lánh đó trả giá bằng tương lai cuộc đời họ. Có quá nhiều ví dụ cho thấy sự thờ ơ ngược đãi đối với vận động viên hết thời.
Khổ luyện trong thể thao là chuyện bình thường nhưng với Trung Quốc, các vận động viên Thế vận hội được đầu tư từ rất nhỏ, với công thức đào tạo khắc nghiệt từ những lò được thiết kế với mô hình không khác gì “nhà máy” sản xuất hàng loạt.
Không chỉ khổ luyện, vận động viên luôn được gieo vào đầu tư tưởng ái quốc. Hầu hết đều được tuyển từ các trường tiểu học và được đưa đến “nhà máy” trước khi 9 tuổi, bất chấp chúng có yêu thích thể thao hay không.
Không như Mỹ, nơi thể thao đơn giản là sự rèn luyện sức khỏe và tinh thần đồng đội, thể thao Trung Quốc là tinh thần dân tộc, nhằm xóa bỏ hình ảnh “thằng bệnh tật ốm yếu” (Đông Á bệnh phu) từng được thực dân miêu tả hồi cuối nhà Thanh.
Một trong những phần trong “chiến lược huy chương vàng” là săn lùng tài năng, không chỉ tại thành phố mà cả vùng quê, chẳng hạn trường hợp bé gái Từ Gia Mẫn (Xu Jiamin) 12 tuổi như được kể vào thời gian Trung Quốc chuẩn bị tổ chức Thế vận hội 2008. Xuất thân từ một gia đình nông dân tại Quảng Ðông, với thân hình cục mịch, Từ Gia Mẫn đã được nhắm đến như một vận động viên cử tạ triển vọng. Năm 2003, Từ Gia Mẫn được chuyển đến lò đào tạo chuyên nghiệp và được huấn luyện sáu giờ/ngày (sáu ngày/tuần). Từ Gia Mẫn chỉ được về thăm bố mẹ một lần trong năm…
Bởi việc đặt nặng biến con người thành cỗ máy hơn là xây dựng nhân cách, chẳng có gì ngạc nhiên khi nghe những vụ ồn ào về thái độ khiếm nhã của vận động viên Trung Quốc. Họ lao vào thi đấu và họ cay cú điên tiết nếu thất bại. Trước sự thất bại của (một) vận động viên Mỹ, dư luận và báo chí không bao giờ rủa xả mắng chửi. Với Trung Quốc, thất bại của (một) vận động viên là nỗi nhục quốc gia và người ta không bao giờ chấp nhận điều đó. Kẻ thất bại bị “làm thịt” và bị “ăn tươi nuốt sống” trên mạng.
Mới đây, tại Thế vận hội Paris 2024, vận động viên thể dục dụng cụ Tô Vĩ Đức (Su Weide) đã bị dân mạng Trung Quốc chửi sấp mặt khi thất bại (hai lần ngã xà cao khiến Trung Quốc mất vị trí đầu bảng vào tay đội Nhật trong trận chung kết ngày 29/7/2024). Khi chiến thắng, vận động viên là niềm tự hào quốc gia, được báo chí tung hô như người hùng. Khi thất bại, họ là nỗi nhục quốc thể. Tất cả vận động viên thua cuộc đều phải xin lỗi “người hâm mộ” và xin lỗi “đất nước.”
Dân Trung Quốc không chỉ chửi mắng vận động viên thua cuộc của họ. Vận động viên nước nào chiến thắng “người” của họ cũng sẽ bị nguyền rủa. Tại Thế vận hội Tokyo 2020, sau khi chiến thắng Trung Quốc trong trận chung kết đôi nam nữ, đội bóng bàn Nhật đã bị dân Trung Quốc rủa không tiếc lời. Họ dọa giết đội Nhật, nhắn rằng “bọn mày xuống địa ngục đi.” Một vận động viên cầu lông Đài Loan cũng bị mắng vì dành tặng huy chương vàng cho “đất nước tôi, Đài Loan” (chứ không phải cho “đất nước Trung Quốc”)…
Giữa Mỹ và Trung Quốc, có quá nhiều sự khác biệt lẫn chênh lệch, giữa hai nền thể thao và giáo dục. Sự thịnh vượng kinh tế vẫn không mang lại “nhân cách quốc gia” cho Trung Quốc. Trên đấu trường Thế vận hội, sức mạnh thể thao chỉ là một phần. Nó còn cho thấy tương lai và sức mạnh thật sự của một quốc gia.
Trúc Phương
Nguồn: Người Việt