Trong những tháng gần đây, nhiều đơn vị xuất cảng lao động tại Việt Nam đã đưa ra chương trình tuyển dụng ’’Kỹ sư cao cấp’’ sang Nhật làm việc nên đã thu hút được khá nhiều lao động tham gia. Khi nói đến cụm từ kỹ sư cao cấp thì phải hiểu là người ít nhất đã tốt nghiệp đại học ban kỹ thuật, làm việc nhiều năm cho một công ty kỹ thuật và có trình độ tay nghề cao. Những người tham gia chương trình tuyển dụng này hầu như chẳng có mấy ai hội đủ điều kiện là một kỹ sư cao cấp thế nhưng vẫn được các đơn vị xuất cảng lao động thu nhận với lời giải thích sang đó các công ty sẽ đào tạo thành kỹ sư cao cấp. Trên thế giới này không có một hãng nào đào tạo người chưa tốt nghiệp đại học trở thành kỹ sư cao cấp. Nếu muốn sang Nhật làm việc thuần túy lao động chân tay để kiếm sống qua ngày thì chẳng nói làm chi chứ sang với tâm trạng sẽ làm công việc của một kỹ sư cao cấp (đối với ngưòi hội đủ điều kiện) hay sẽ được đào tạo thành kỹ sư cao cấp thì xin đừng mộng tưởng vô ích. Nhật Bản, họ có thừa đội ngũ kỹ sư cao cấp, chỉ thiếu người lao động vì xã hội có tỉ lệ người già cao, còn lớp trẻ thì không thích làm những công việc tay chân nặng nhọc. Lương tháng của một kỹ sư cao cấp ở đây không dưới 10 ngàn mỹ kim. Một người từ Việt Nam sang đi theo diện ’’kỹ sư cao cấp’’ mà lương tháng chừng 800 trăm USD (chưa trừ chi phí ăn uống) thì thử hỏi cao cấp ở chổ nào? Ở Nhật, với đồng lương này không dám mua một lon nước để uống trong giờ nghỉ giải lao vì giá một lon trên 1 mỹ kim.
Trước đây, UK Brain là công ty liên doanh được thành lập bởi Unico Technos (Nhật) và công ty quốc doanh TNHH Thần Hộ Việt Nam (trực thuộc bộ LĐTBXH) được báo chí ở trong nước giới thiệu như sau làm người đọc tưởng thật: UK Brain tuyển kỹ sư cao cấp đi xây dựng cầu nổi trong lĩnh vực IT cho Nhật Bản và Việt Nam, huấn luyện, đào tạo tiếng Nhật và chuyên môn, bổ túc nhu cầu kỹ sư IT của thị trường Nhật Bản và Việt Nam. Công việc chính của công ty này là chuyên bổ túc trình độ cho các kỹ sư Công nghệ thông tin người Việt để đưa sang Nhật làm việc dưới danh nghĩa kỹ sư cầu nổi.
Nhiều bài báo còn viết thêm rằng: theo phân tích của một số người trong cuộc thì kỹ sư cầu nổi là những chuyên gia vừa giỏi tiếng Nhật vừa giỏi chuyên môn, được công ty Việt Nam cử sang Nhật để làm cầu nổi giữa doanh nghiệp Việt Nam và đối tác Nhật Bản nhằm mục đích đưa các dự án của khách hàng về cho doanh nghiệp Việt Nam. Mặc dù làm việc tại Nhật, nhưng ngoài tiền lương được phía công ty Nhật trả, họ còn được tiếp tục nhận lương của doanh nghiệp Việt Nam.
Không biết vì thiếu thông tin hay có chủ ý của những bài báo đó đã làm cho người muốn đi làm kỹ sư cao cấp ở Đài-Hàn-Nhật hớn hở, người không liên can cũng vui lây vì tưởng rằng hàng loạt đội ngũ ’’kỹ sư cao cấp’’ của Việt Nam đang được các nước tiên tiến cần đến. Thực chất chỉ là một việc xuất cảng lao động mà người đi bị ăn chận tiền lương từ nhiều phía. Một số người trước đây được UK Brain đưa sang Nhật theo diện ’’kỹ sư cao cấp’’ thố lộ rằng công việc thuần lao động chân tay rất nặng nhọc, chỉ nhận lương từ doanh nghiệp Nhật, nhưng rất thấp chỉ bằng 1/3 lương người bản xứ mới vào làm cùng chung một công việc, không có giờ làm thêm, nếu có cũng không được trả tiền phụ trội.
Chính phủ Nhật đã nhận ra việc bóc lột đó nên đã ra lệnh phạt thật nặng những công ty nào bắt tu nghiệp sinh (TNS) làm việc lao động dưới bất cứ hình thức nào, sẽ cúp giấy phép từ 1 đến 3 năm đối với công ty môi giới nào bắt TNS phải đóng tiền thế chân 10.000 USD.
Cuối tháng 8/2007, Thứ trưởng bộ LĐTBXH nhà nước CSVN là ông Nguyễn Thanh Hòa sang Nhật gọi là đi thăm TNS cho biết sự tình, nhưng thật ra là để năn nỉ chính quyền ông Abe đừng quá nặng tay với chương trình Tu Nghiệp Sinh nhưng thất bại. Thật ra Nhật Bản đâu có khắt khe về việc nhận TNS, nhưng vì nhiều công ty môi giới Nhật và Việt Nam đã lợi dụng chương trình này để đưa người sang Nhật để bóc lột sức lao động của người công nhân Việt Nam nên chính phủ Nhật cũng phải chịu một phần trách nhiệm. Nếu không giải quyết sẽ bị dư luận, nhất là các đảng đối lập lên án. Vì lẽ đó mà vào ngày 10/9, ông Nguyễn Tấn Dũng đã ký ban hành một Nghị định xử phạt hành chính đối với đơn vị xuất cảng lao động nào vi phạm, phạt luôn cả người lao động bỏ trốn.
Chuyên viên, kỹ sư cao cấp người Việt Nam đang làm việc tại Nhật không ít, nhưng hầu hết là những người đến từ Mỹ, từ các nước Âu châu vì thật sự họ có khả năng chuyên môn cao. Cũng là người Việt, nhưng sinh viên tốt nghiệp ở trong nước chẳng sánh kịp, nói như thế không có nghĩa là sinh viên ở trong nước dở, nhưng chính cái nền giáo dục lạc hậu, hồng hơn chuyên của chủ nghĩa cộng sản không thể nào phát triển được sự thông minh và khả năng sẵn có của học sinh, sinh viên.
Ngô Văn