Ngày 5/1/2005, Cơ quan An ninh Điều tra thuộc Bộ Công an Cộng sản Việt Nam (CSVN) đã ra quyết định khởi tố và lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú đối với Nguyễn Thị Lan Anh (bút hiệu Lan Anh), phóng viên báo Tuổi Trẻ về hành vi gọi là “chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước”. Lý do được nêu ra: Phóng viên Lan Anh đã đưa tin trên báo Tuổi Trẻ vào ngày 20/5/2004 về một công văn của Bộ Y Tế “đề nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Kế hoạch – Đầu tư làm đầu mối, phối hợp với các bộ, ngành tổ chức thanh tra, kiểm tra toàn diện Công ty Zuellig Pharma VN”, và Cơ quan An ninh CSVN đã xác định rằng công văn này thuộc danh mục “tài liệu bí mật” trong ngành y tế cho nên khởi tố phóng viên Lan Anh để điều tra.
Ngay sau đó, có khá nhiều bài báo và các cuộc phỏng vấn của báo Tuổi Trẻ được đăng tải trên trang nhà của tờ báo này nhằm bênh vực cho phóng viên Lan Anh. Nội dung các bài báo đã đưa ra nhiều ý kiến ủng hộ đối với phóng viên Lan Anh từ một số cán bộ, viên chức trong nước và dư luận quần chúng nói chung, chẳng hạn như một trích đoạn ngắn sau đây: “…Lý ra phải được tưởng thưởng vì đã có công vạch mặt chỉ tên một tội ác mà nạn nhân là những đồng bào nghèo khổ của mình, nhà báo Lan Anh lại chuẩn bị ra tòa thay cho những kẻ sau khi làm giàu trên mạng sống dân nghèo thì vẫn ăn trên ngồi trốc, vẫn nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật. Dư luận đang phẫn nộ tự hỏi: Phải chăng đây là cách tạo nên một tiền lệ xấu từ “con dấu mật” có khả năng phong tỏa sự giám sát của công luận?…” Theo báo Tuổi Trẻ, những nội dung trong công văn của Bộ Y Tế gởi Thủ tướng Chính phủ CSVN thực ra không có gì mới so với những điều đã được chính các quan chức của Bộ Y Tế phát biểu trong một cuộc họp báo công khai trước đó 21 ngày! Điển hình là trong một cuộc họp báo thường kỳ do Bộ Y Tế tổ chức vào ngày 28/4/2004, Chánh thanh tra của Bộ Y Tế, ông Trần Quang Trung, tuyên bố rằng sắp tới lãnh đạo Bộ Y Tế sẽ có tờ trình gởi Thủ tướng Chính phủ về vấn đề Công ty Zuellig, trước đông đảo báo chí về những vấn đề liên quan đến ngành y tế. Ngoài ra, tại cuộc họp báo này, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch – Tài chính của Bộ Y Tế, ông Dương Huy Liệu, còn thông báo cho báo chí (có phóng viên Lan Anh tham dự) biết rằng, trong nội dung trình Thủ tướng có việc đề nghị phối hợp với Bộ Kế hoạch – Đầu tư thanh tra toàn diện Công ty Zuellig Pharma VN. Cũng cần nói thêm là trong ngày 20/5/2004, có cả tờ Nhân Dân và Lao Động đưa tin về việc Bộ Y Tế trình Thủ tướng Chính phủ công văn nói trên.
Nỗi Đau
Có dịp tìm hiểu cuộc sống và những chia sẻ chân tình của một số ít phóng viên còn có chút lương tâm và trách nhiệm nghề nghiệp tại Việt Nam, nhiều người đã thấy được những nỗi đau “thầm kín” trong nghề nhà báo của họ. Từ nỗi lo canh cánh bên mình mỗi khi phải viết bài, viết tin theo đúng chỉ thị của Đảng và Nhà nước, cho đến cách viết và “lách” làm sao để không bị cấp trên khiển trách, phê bình.v.v… đến “nỗi đau” lớn nhất là nhu cầu kiếm tiền nuôi sống gia đình bằng việc chấp nhận bẻ cong ngòi bút để tô hồng cho chế độ, tránh né trách nhiệm nói lên quyền lợi của người dân. Nỗi đau của họ phải chăng cũng là nỗi đau chung của dân tộc đang đứng trước gọng kiềm bạo lực rình rập hàng ngày của chính quyền CSVN? Nỗi đau từ sự sợ hãi bị chính quyền, công an trù dập, đến những lo lắng về sự ổn định cuộc sống vật chất, tinh thần hàng ngày của đa số người dân trong nước, đã ăn sâu vào tiềm thức, trở thành một căn bệnh xã hội “bình thường” trong mọi giới, tất nhiên là cả báo giới.
và Trách Nhiệm…
Giới báo chí trong nước có vẻ đang được quần chúng chú ý và đòi hỏi trách nhiệm nghề nghiệp cao hơn trong nhu cầu lên tiếng, bênh vực cho tiếng nói và quyền lợi của người dân. Họ muốn báo chí thật sự trở thành một lực đối trọng với chính quyền, với bộ máy cơ chế quan liêu, nhũng lạm của Nhà nước, để phản ảnh đúng tâm tư và nguyện vọng của người dân. Tuy vậy, chúng ta cũng không mơ hồ hay lạc quan nghĩ rằng báo chí tại Việt Nam đang đứng về phía người dân. Báo chí vẫn là tai, mắt và miệng của chính quyền CSVN. Báo chí và truyền thông tại Việt Nam nói chung là công cụ tuyên truyền, là cơ quan ngôn luận chính thức và bán chính thức của Đảng và Nhà nước CSVN. Điều đáng buồn là giữa trách nhiệm với dân và trách nhiệm với Đảng và Nhà nước, đại đa số các phóng viên trong nước chọn đứng về phía chính quyền, Đảng và Nhà nước CSVN để được sự yên thân, thủ phận và quyền lợi. Với những người cầm bút có lương tâm và hiểu biết về dân chủ và nhân quyền thì đa số vẫn còn chọn sự im lặng để tránh mang vạ vào thân.
Tạm Kết