Trần Ngọc Thêm

Bức ảnh chụp hoa hậu Đỗ Thị Hà ngồi trịnh trọng trên ghế trong chuyến về thăm trường, trong khi thầy hiệu trưởng Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân đứng chắp tay “báo cáo” vào sáng 8/12/2020. Ảnh: Tiền Phong

Mạn đàm về văn hóa của người Cộng Sản

Dư luận đang ồn ào vụ cô hoa hậu Việt Nam Đỗ Thị Hà mang cây đàn T’rưng và bản nhạc “Cô Gái Vót Chông” sặc mùi thù hận “giặc Mỹ cọp beo” sang diễn ở Mỹ – một hành động bị coi là “vô văn hóa,” “ăn cháo đái bát” vào thời điểm chiến tranh đã lùi xa hơn nửa thế kỷ và Hoa Kỳ mới viện trợ cho Việt Nam hơn 20 triệu liều vaccine chống COVID-19. Tất nhiên ai cũng hiểu, cô gái này không được chọn tiết mục biểu diễn mà sự việc được quyết định ở cấp rất cao trong guồng máy chính quyền Hà Nội; nó cho thấy một lối ứng xử cực kỳ ngu dốt và ác độc.

Khẩu hiệu "Tiên học lễ - Hậu học văn" treo ở một cổng trường học. Ảnh: Dân Việt

Trần Ngọc Thêm: Thêm một anh dở chứng!

Về ý niệm đào tạo con người, câu “Tiên học lễ – Hậu học văn” chỉ nói lên nhu cầu giúp cho người đi học biết lễ nghĩa trong đời sống hàng ngày giữa người và người, chứ không phải để tạo ra khuôn mẫu giết chết sự sáng tạo hoặc thần phục một lãnh tụ thần thánh nào đó.

Mặc dù có những ảnh hưởng của Nho Giáo không thể tránh khỏi, nhưng chữ “lễ” trong câu “Tiên học lễ…” của văn hóa Việt Nam không hoàn toàn nằm trong 5 giềng mối tổng quát của đạo Nho gọi là ngũ thường nhằm ổn định nhân tâm trong thời loạn lạc.

Ông Trần Ngọc Thêm đòi bãi bỏ khẩu hiệu “Tiên Học Lễ, Hậu Học Văn” trong nhà trường Việt Nam. Ảnh minh họa: Hoang Dinh Nam/ AFP via Getty Images

Nói thêm về điều ông Thêm không dám nói…

Trong nhà trường miền Nam Việt Nam trước đây, câu cách ngôn “Tiên Học Lễ…” được treo cao bên trên bảng đen mỗi lớp học là để học trò luôn nhớ phải cư xử với người khác theo lễ phép. Đi thưa về trình là lễ. Gặp đám tang phải đứng lại ngả mũ chào là lễ. Thương người khốn khó là lễ… Nói như Giáo Sư Nghiêm Toản mà mới đây một học trò của ông đã nhắc lại: “Chúng ta ngày nay đã theo tân học, chữ Lễ cũng nên hiểu theo thời đại mới. Xã hội đã dân chủ, xã hội không thể không có Lễ, nhưng là Lễ giữa những người bình đẳng, tự do.” Chữ “Lễ” trong một quan niệm như vậy không phải là sản phẩm của Nho Giáo, không hề là lực cản cho sự sáng tạo.