Tội hay đạo đức?
Đọc bài trả lời phỏng vấn của một Thứ trưởng Bộ Khoa học – Công nghệ về việc Vedan được trao giải thưởng với câu trả lời tỉnh queo: “Sản phẩm của Công ty Vedan VN không có tội…” tôi lại nhớ đến câu nói tương tự của một cô bé học sinh khi đoạn phim quay cảnh sinh hoạt tình dục với bạn trai bị phát tán lên mạng tạo nên cơn sốc cho toàn xã hội. Cô bé đó được Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) đưa lên màn ảnh để diễn màn khóc lóc, cảm thông và phát biểu với 84 triệu dân VN rằng: “Em không có tội”.
Vâng, có tội hay không có tội, những người dân VN đều hiểu, có thể pháp luật không can thiệp, nhưng có một tòa án khác, tòa án đạo đức xã hội và dư luận luôn cảnh giác và lên tiếng. Chỉ biết rằng dư luận nhân dân đã coi việc làm của VTV là một việc làm phản cảm với cộng đồng. Đưa hình ảnh một cô bé học sinh chưa chồng, đã coi việc sinh hoạt tình dục là chuyện bình thường và tỉnh queo “Em không có tội” thì không thể được sự đồng thuận của dân chúng và nhất là khó có thể ăn nhập với đạo đức xã hội truyền thống của VN.
Và đến nay, ông Thứ trưởng của một Bộ mà người ta coi rằng Bộ này phải là người hiểu nhất và quản lý tốt nhất về khoa học, công nghệ của đất nước, lẽ ra ông Thứ trưởng phải hiểu cặn kẽ việc một sản phẩm được tạo thành như thế nào, công nghệ nào thì không bị coi là ảnh hưởng đạo đức xã hội.
Không phải ngẫu nhiên mà các hãng lớn trên thế giới, khi đưa sản phẩm ra thị trường đều có những cam kết về nguồn gốc sản phẩm cũng như những yếu tố đạo đức xã hội liên quan gọi là “Nguyên tắc đạo đức của nhà cung cấp sản phẩm”.
Chẳng hạn, hãng IBM tuyên bố “Chúng tôi luôn đặt ra các tiêu chuẩn cao cho cách thức thực hiện kinh doanh của chúng tôi – trong các phạm vi từ trách nhiệm công ty và trách nhiệm xã hội cho đến các đạo đức kinh doanh lành mạnh, kể cả việc tuân thủ tất cả các luật pháp và qui định hiện hành”. Trong bản tuyên bố đó, họ cam kết đảm bảo các vấn đề liên quan như sau:
– Không sử dụng lao động Cưỡng bức hoặc Không tự nguyện.
– Không sử dụng lao động Trẻ em
– Đảm bảo lương và Phúc lợi
– Đảm bảo giờ làm việc
– Không phân biệt đối xử
– Tôn trọng và Phẩm giá
– Tự do Nhập hội
– Sức khỏe và An toàn
– Bảo vệ Môi trường
– Bảo vệ Môi trường Luật, Kể cả những Qui định và yêu cầu Pháp lý khác
– Hành vi phù hợp với Đạo lý
– Truyền thông
– Giám sát/Lưu giữ hồ sơ
Hình như, ông Thứ trưởng Bộ Khoa học – Công nghệ không bao giờ đọc đến điều này?
Vedan, một nhà sản xuất đã lén lút đổ nước thải gây ô nhiễm môi trường, giết chết cả một vùng môi trường rộng lớn. Việc Công ty Vedan không tuân thủ các văn bản pháp luật về xây dựng, về môi trường đã cố tình thiết kế xây dựng hệ thống đổ nước thải thẳng ra sông mà không qua hệ thống xử lý một cách rất tinh vi, chống chế đoàn kiểm tra của nhà nước về môi trường… đã thể hiện rõ ràng ý thức đạo đức xã hội của nhà sản xuất này. Mỗi tháng
Báo Nhân dân – cơ quan Trung ương của Đảng Cộng sản Việt Nam – đưa tin:
“Một trong những doanh nghiệp đạt giải “Sản phẩm chất lượng an toàn vì sức khỏe cộng đồng năm 2009” là Công ty Cổ Phần Hữu Hạn Vedan Việt Nam đã ghi nhận nỗ lực của doanh nghiệp này trong việc lấy lại niềm tin của người tiêu dùng Việt Nam và xây dựng thương hiệu sản phẩm thân thiện với môi trường sau vụ “tai tiếng” xả chất thải gây ô nhiễm sông Thị Vải. Tại buổi lễ, Vedan Việt Nam đã trao tặng 100 triệu đồng cho các gia đình bị hại do cơn bão số 9.
Trước đó, Vedan Việt Nam đã ủng hộ 200 triệu đồng cho đồng bào bị lũ quét tại tỉnh Bắc Cạn, trao tặng 15 căn nhà tình thương (mỗi căn trị giá 15 triệu đồng) cho các hộ nghèo tại huyện Long Thành, Nhơn Trạch (tỉnh Đồng Nai) và huyện Tân Thành (tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu), và trao tặng 130 triệu đồng cho 13 hộ gia đình thương binh liệt sĩ tại huyện Long Thành (tỉnh Đồng Nai) để sửa chữa nhà tình nghĩa đã bị hư hỏng xuống cấp”. (Nguồn: http://www.nhandan.org.vn/tinbai/?t…)
Đọc những dòng này trên báo Đảng, người dân quan tâm rằng tờ báo muốn đưa đến thông tin gì? Phải chăng là Vedan sau vụ này lấy lại được niềm tin của người tiêu dùng VN hay chính là ở chỗ số tiền Vedan ủng hộ đi đằng sau đó? Thông tin nào các doanh nghiệp cần biết để mà noi theo? Điều này bạn đọc sẽ tự biết và trả lời.
Một ông Thứ trưởng Bộ Khoa học – Công nghệ đã bất chấp nguồn gốc sản phẩm để bảo vệ cái “tốt” của sản phẩm Vedan, một tờ Nhân dân đã đưa tin “ghi nhận nỗ lực của doanh nghiệp” chỉ nhăm nhăm vào số tiền đã được trao tặng, biếu, ủng hộ… mà không hề nói lên rằng “Nông dân đang chờ dài cổ đòi đền bù thiệt hại, môi trường đang bị bức tử, dòng sông Thị Vải vẫn đang chết”.
Phải chăng, ở đây đồng tiền có giá trị cao nhất cho mọi đánh giá và phán quyết?
Phải chăng, những gia đình nghèo, những nạn nhân bão lụt, những gia đình thương binh, liệt sỹ ở Long Thành, Đồng Nai đã phải nhờ đến những đồng tiền mà Vedan kiếm được qua việc đầu độc môi trường Long Thành mới có tiền sửa chữa những ngôi nhà tình nghĩa bị hư hỏng, xuống cấp? Và nhờ có vậy Vedan vẫn ung dung tồn tại và tiếp tục tàn phá môi trường?
Và vì vậy Vedan vẫn nghênh ngang tồn tại thậm chí còn được khen thưởng, và ngược lại môi trường vẫn cứ thế mà đi, nông dân quanh dòng Thị Vải cứ thế mà… chờ.
Hà Nội 29/10/2009
J.B Nguyễn Hữu Vinh