Ngay sau khi cuộc viếng thăm hai nước Hoa Kỳ và Canada của ông Phan Văn Khải vừa kết thúc, các cơ quan truyền thông của đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam đã đồng loạt loan tin rằng những cuộc hội đàm song phương giữa ông Phan Văn Khải với Tổng thống Bush cũng như với Thủ tướng Paul Martin của Canada đã thành công ngoài sự dự tưởng, ngay đến cuộc hội đàm đột xuất với Thủ tướng Koizumi vào chiều ngày 1 tháng 7 cũng rất tốt đẹp nên Việt Nam có rất nhiều triển vọng sẽ gia nhập được tổ chức WTO vào cuối năm nay. Thế nhưng vào chiều thứ Tư (24/ 8) vừa qua, tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội CSVN để thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Thuế Tiêu Thụ Đặc Biệt và luật Thuế Giá Trị Gia Tăng, Thứ trưởng Thương Mại Lương Văn Tự, cũng là trưởng phái đoàn đàm phán gia nhập WTO của Việt Nam, đã thú nhận rằng rất khó đạt mục tiêu trở thành thành viên chính thức của WTO vào cuối năm nay.
Theo ông Tự, nếu những cuộc đàm phán tiếp theo tiến triển tốt đẹp thì sớm cũng phải đến tháng 5 hay tháng 6/ 2006 các thủ tục mới hoàn thành và khi ấy Việt Nam mới chính thức đặt chân vào WTO. Những điều mà ông Tự thú nhận đã làm cho tất cả các đại biểu Quốc Hội có mặt trong phiên họp khá ngạc nhiên đến sửng sốt là vì ai cũng yên chí rằng vào cuối năm nay Việt Nam sẽ được gia nhập WTO theo như báo, đài ở trong nước đã loan tin, khiến cho nhiều đại biểu thắc mắc và đặc câu hỏi tại sao chưa rõ khi nào sẽ được vào WTO mà bây giờ lại yêu cầu phải sửa luật, nếu sửa xong không lẽ áp dụng ngay khi mà ta chưa được vào WTO. Ông Tự cũng đã nói rằng dù cho thời điểm gia nhập WTO có nguy cơ chậm lại, song việc áp dụng đối với các luật sửa đổi vẫn nên giữ nguyên như đã dự định là từ ngày 1/1/2006, không cần thiết phải thêm vào câu ’’Áp dụng kể từ khi Việt Nam gia nhập WTO’’ như ý kiến đề ra của nhiều đại biểu.
Bộ trưởng Tài chánh, Nguyễn Sinh Hùng, thì cho biết rằng trong quá trình đàm phán các nước đã yêu cầu gởi những bản dự thảo luật Việt Nam cần sửa để họ xem xét. Ông Hùng nói “Hầu hết các đối tác đàm phán yêu cầu Việt Nam công khai minh bạch thông tin về thời điểm áp dụng. Thậm chí ngay khi chúng ta đang ngồi đây để thảo luận về dự án luật thì những bản thảo này cũng đã được chúng tôi gởi đi các nước. Do vậy việc chúng ta đưa câu ’Áp dụng tại thời diểm Việt Nam gia nhập WTO’ là không phù hợp.” Ngay đến những Ủy viên trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội mà vẫn không có cái tầm nhìn xa, rất thiển cận khi nghĩ rằng việc sửa đổi luật chỉ để đáp cho ứng nhu cầu giai đoạn trước mặt chứ không phải là một công việc thường xuyên và trường kỳ của những nhà làm luật để điều chỉnh sao cho hợp lý đối với đời sống thực tế của người dân theo đà phát triển của xã hội và phù hợp với sự văn minh của cộng đồng thế giới ngày nay.
Một trong bốn nguyên tắc cơ bản mà Việt Nm phải thực hiện khi gia nhập WTO là tính công khai, minh bạch của các luật, quy định và các thủ tục hành chính. Đã là luật thì phải được áp dụng như nhau trên tất cả các địa phương khắp nước, nhưng thực tế cho thấy hiện nay mỗi địa phương vẫn triển khai thực hiện luật một cách khác nhau. Về phần những người làm luật vẫn không theo kịp sự phát triển các vấn đề của xã hội nên khi áp dụng vào thực tiển mới thấy nhiều thiếu sót, sai phạm, không hợp lý và lỗi thời. Đội ngũ thi hành pháp luật lại có vấn đề, không có trình độ hiểu biết, lợi dụng luật để tham nhủng, hối lộ và hành dân đang diễn ra có tính cách phổ biến.
Một trong những trở ngại lớn mà Hà Nội không giải quyết được trong những cuộc đàm phán song phương với Tokyo là quyền sở hữ trí tuệ. Nhật yêu cầu Việt Nam phải hứa là tận diệt hàng giả, nhất là về bản quyền. Trong cuộc hội đàm gấp rút vào chiều ngày 1 tháng 7, Thủ tướng Koizumi của Nhật hứa sẽ bỏ qua một số chuyện để ủng hộ Việt Nam gia nhập WTO với điều kiện là Việt Nam phải ủng hộ việc Nhật vào ghế Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an của Liên Hiệp Quốc. Ông Khải không dám gật đầu vì sợ trái ý Bắc Kinh nên đương nhiên Nhật sẽ đưa các vấn đề này lại trong lần đàm phán kế tiếp mà Hà Nội không thể nào giải quyết được. Tổng thống Bush cũng hứa là sẽ ủng hộ Việt Nam gia nhập WTO, nhưng Washington vẫn đòi Hà Nội phải cam kết xóa hết các phần mềm không hợp pháp đang sử dụng trong các cơ quan của nhà nước. Mexico thì yêu cầu là Việt Nam phải ký bản ghi nhớ thừa nhận Tequila và Mescal là các chỉ dẫn địa lý dàn cho rượu có xuất xứ từ Mexico.
Ngoài ra Hà Nội phải chứng minh dự thảo luật Sở Hữu Trí Tuệ so với quy định hiện hành. Ông Phạm Đình Chướng, Cục trưởng cục Sở hữu trí tuệ, phải thú nhận rằng hệ thống sở hữu trí tuệ của Việt Nam còn thiếu sót và đang cố gắng cải thiện. Sự thiếu sót đó là các quy định về bảo đảm thực thi chưa được cụ thể, chưa luật hóa đầy đủ các quy định của hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của các quyền sở hữu trí tuệ nhất là về quyền tác giả. Chừng đó chuyện cũng đủ cho thấy Hà Nội khó mà trở thành thành viên chính thức của WTO vào cuối năm nay chẳng có gì phải thắc mắc.