Campuchia và Trung Quốc vừa ký thỏa thuận gần 1,2 tỷ USD để xây dựng kênh đào Phù Nam Techo – dự án giao thông đường thủy lớn nhất nước này. Trong khi Campuchia kỳ vọng dự án sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Việt Nam lại đối mặt với nhiều rủi ro môi trường, kinh tế và an ninh quốc phòng khi con kênh đi vào hoạt động.
Campuchia là chặng dừng chân cuối cùng trong vòng công du ba nước Đông Nam Á của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Nhân chuyến viếng thăm này, ngày 17/04/2025, Campuchia ký thỏa thuận với Trung Quốc xây kênh đào Phù Nam Techo dài 151 km nối sông Bassac, gần thủ đô Phnom Penh, với tỉnh ven biển Kep ở vịnh Thái Lan. Dự án BOT do Campuchia nắm 51% cổ phần, Trung Quốc 49%. Tổng vốn đầu tư khoảng 1,7 tỷ USD.
Campuchia kỳ vọng kênh giúp cắt giảm chi phí logistics, giảm phụ thuộc vào cảng Việt Nam, trong khi Việt Nam lo ngại kênh làm thay đổi dòng chảy sông Mekong, ảnh hưởng nông nghiệp và an ninh nguồn nước Đồng bằng sông Cửu Long cũng như an ninh quốc phòng.
Nhiều nghiên cứu cảnh báo nguy cơ hạn hán, xâm nhập mặn, tổn hại hệ sinh thái. Ngoài yếu tố môi trường, Việt Nam có thể mất thị phần vận tải, giảm vai trò trung chuyển hàng hóa. Trung Quốc bị nghi tận dụng kênh cho mục đích chiến lược, quân sự, nhất là khi gần căn cứ hải quân Ream – nơi có thể hiện diện quân đội Trung Quốc.
Dự án là bước đi lớn của Campuchia nhằm thúc đẩy phát triển và giảm phụ thuộc vào Việt Nam. Tuy nhiên, với vị trí địa lý và vai trò của sông Mekong, dự án này đặt ra bài toán khó cho Việt Nam về bảo vệ môi trường, duy trì vai trò kinh tế và bảo đảm an ninh nguồn nước và an ninh quốc phòng.
Thiện Nhân