James Hookway.
The Wall Street Journal 21/2/08
Khánh Đăng lược dịch
Các lãnh tụ CSVN, một phần trong nỗ lực muốn đẩy mạnh việc buôn bán với Hoa Kỳ, đang nới lỏng sự khép chặt của nhà nước về tự do tôn giáo. Ðiều đó đang giúp để làm sống lại một tôn giáo vốn có lần đã bị lu mờ, thờ kính Joan of Arc, nhà cách mạng Trung Hoa Tôn Dật Tiên, và văn hào người Pháp Victor Hugo như những vị thánh.
Những tín đồ trong trang phục màu trắng của Cao Ðài, tức là Ðấng Tối Cao, đã đến Tây Ninh để hành đạo của họ gồm có sự pha trộn giữa Phật giáo và Công giáo La Mã từ thập niên 1920s. Những người thành lập ra đạo Cao Ðài tại địa phương đã hy vọng chọn lựa ra những điều ưu tú nhất của Ðông phương và Tây phương để tạo ra một tôn giáo mới cho toàn cầu. Sau khi cộng sản Bắc Việt đánh bại miền Nam do Mỹ yểm trợ, giới cai trị mới tại Hà Nội đã đàn áp những tín đồ Cao Ðài; những người còn lại phải rút vào bóng tối hoặc sống còn trong những cộng đồng người Việt di dân trên toàn thế giới.
Trong vài năm vừa qua, nhà nước Việt Nam đã bắt đầu cho phép việc bày tỏ thêm niềm tin tôn giáo vì họ muốn làm giảm đi sự căng thẳng về vấn đề này với Hoa Kỳ. Việt Nam đang cố nuôi dưỡng hy vọng coi Hoa Kỳ là một đối tác buôn bán quan trọng, khi chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung sang một nền kinh tế buôn bán tự do, lệ thuộc vào xuất cảng và đầu tư nước ngoài.
Các công ty Hoa Kỳ như Intel Corp và Ford Motor Co đã đầu tư mạnh mẽ vào Việt Nam từ khi Tổng thống Bill Clinton tháo gỡ chính sách cấm vận của Hoa Kỳ đối với Việt Nam vào năm 1994. Khách hàng Hoa Kỳ bây giờ mua 1/5 tổng số xuất cảng của Việt Nam, giúp Việt Nam khuếch trương nền kinh tế với tỷ lệ trung bình hàng năm là 7.5 % kể từ năm 2000.
Thỉnh thoảng thì vấn đề tôn giáo lại vướng vào. Quốc hội Hoa Kỳ đôi khi đã buộc chặt tự do tôn giáo vào việc khuếch trương buôn bán với Việt Nam. Tổng thống Bush đã đánh dấu bằng việc đến dự một nghi thức phụng vụ tại một nhà thờ chính tòa Công giáo La Mã tại Hà Nội trong lúc tham dự một hội nghị thượng đỉnh về kinh tế vào năm 2006.
Các lãnh tụ Việt Nam tin rằng họ không thể chịu đựng nổi, khi để cho những bất đồng về tự do tín ngưỡng làm cản trở hướng đi vội vã của họ, theo những người quen thuộc với cái lối suy nghĩ của Bộ chính trị CSVN, vốn rất kín đáo, cho biết. Do đó, nhà nước đang vặn bớt xuống sự hung hăng của họ đối với các tổ chức tôn giáo. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã đi thăm viếng Ðức Giáo hoàng Biển Ðức thứ 16 tại Toà thánh Vatican hồi năm ngoái để góp phần cải thiện quan hệ ngoại giao với Giáo hội Công giáo. Công giáo, Phật giáo và Cao đài giáo bây giờ được bảo vệ bởi một sắc lệnh của nhà nước được làm thành luật vào năm 2004.
Ðối với Cao đài giáo, thì thái độ mới này của nhà nước đã giúp để khai trào một dòng thác tín đồ gia nhập đạo ở vào cái lúc mà hàng triệu người đang rời bỏ ruộng vườn để lên tìm sống trong các thành phố. Nhiều người coi tôn giáo như một chỗ dựa tinh thần khi đất nước tiếp tục chuyển đổi sang một nền kinh tế thị trường.
Anh Lư Ðức Lý, 25 tuổi, là một người như vậy. Anh nói rằng anh đã theo đạo Cao đài khi rời làng quê của anh để lên nhận một việc làm như một người thu dọn tại Tp HCM, tên cũ là Sài Gòn, nơi có gần 10 triệu người đang sinh sống. Anh nói, “Theo đạo để tôi có một nơi dùng cho hết thời gian rảnh rỗi khi tôi không làm việc hoặc đang tìm việc làm”
Thánh thất của Cao đài giáo tại Tây Ninh một phần dựa vào mô hình của Toà thánh Vatican, vì phần lớn niềm tin Cao đài bắt nguồn khá sâu từ đức tin Công giáo. Một cách đặc thù, các vị thánh của Cao đài giáo bao gồm những người quốc gia hoặc các nhà cách mạng trong lịch sử, vì thế đạo Cao đài thờ kính các nhân vật như Joan of Arc và Tôn Dật Tiên, cũng như ông Victor Hugo, là người mà việc làm của ông thường được lèo lái mạnh mẽ bởi lương tâm xã hội.
Chức sắc cao nhất của Cao đài giáo tại Việt Nam, Hồng y Thương Tam Thanh, 74 tuổi, lo ngại rằng không biết nền của thánh thất có đủ rộng không để chứa đựng hàng chục ngàn tín đồ kéo về ngôi thánh thất được trang trí sặc sỡ với rồng bao bọc, để đón mừng lễ hội trăng rằm hàng năm.
“Chúng tôi đã không bao giờ thấy quá nhiều người tại đây cách nay 10 năm”. Hồng y Thanh vừa nói vừa nhìn qua làn khói nhang đang bồng bềnh trong văn phòng của ông. “Nhiều hơn cả năm ngoái nữa, và đó chưa phải là lúc chính Ngọ”. Ông cho biết số tín đồ Cao đài giáo tại Việt Nam đã tăng gấp đôi lên đến 5 triệu người trong thập niên qua.
Tại Chánh điện Cao đài, các tín đồ ngồi bên dưới tượng Chúa Giêsu, Ðức Phật và Ðức Khổng Tử trong khi các chức sắc giải thích rằng có hơn một con đường để đi đến siêu thoát. Trọng tâm bàn thờ là một quả địa cầu lớn màu xanh được điểm bằng nhiều ngôi sao, đám mây và một con mắt toàn năng. Ở bên ngoài, các gia đình ngồi trên các mảnh chiếu cùng nhau ăn uống đồ chay.
Sự tôn trọng mới mẻ của nhà nước chỉ đến mức đó. Có thêm tự do tôn giáo không chuyển đổi thêm sang quyền tự do chính trị hay bất cứ quyền tự do bày tỏ tư tưởng dưới bất cứ hình thức nào cho người dân Việt Nam. Nhà nước thường xuyên bóp nghẹt bất cứ mầm mống bất mãn nào. Một số tổ chức Tin Lành, đặc biệt là những nhóm năng động ở những nơi thuộc về cộng đồng người dân tộc thiểu số ở vùng cao nguyên trung phần xa xôi, đều bị cấm đoán, cũng như vài tổ chức Phật giáo nằm bên ngoài (giáo hội của nhà nước). Nhà nước cũng giữ một sự nhòm ngó rất cặn kẽ đối với các tổ chức tôn giáo chính thức đã được cho phép, chẳng hạn như việc kè đuôi theo dõi một số khách đến thăm viếng khu Thánh thất Cao đài ở Tây Ninh là một thí dụ.
“Có một sự cởi mở với một mức độ khá lớn ở bề mặt. nhưng vẫn có nhiều việc đang xảy xa mà không thể thấy được”, theo cha Lê Trọng Cung, một linh mục Công giáo ở Hà Nội cho biết. Cha Cung nói rằng việc chỉ định các linh mục đến vài khu vực tỉnh thành phải được chấp thuận bởi nhà cầm quyền. Giáo hội Công giáo bị cấm không được mở trường học, mặc dù các cơ sở giáo dục bị thiếu sót trên toàn quốc.
Tuy thế, sự gia tăng trong việc chấp nhận tôn giáo của nhà nước đã khuyến khích 7 triệu người Công giáo Việt Nam. Hàng trăm giáo dân đã cắm lều căng bạt vào hồi tháng trước tại nơi mà trước đây là Toà Khâm sứ của Vatican tại thủ đô Hà Nội, trước khi toà nhà bị tịch thu bởi nhà nước cộng sản vào thập niên 1950s. Các giáo dân muốn toà nhà được hoàn trả lại cho Giáo hội thay vì bị xử dụng như một vũ trường, như vừa mới đây.
“Có lẽ chúng tôi đã không thể ra mặt biểu tình cách đây 5 năm, nhưng bây giờ chúng tôi đang nắm lấy cơ hội”, một người đàn ông tham dự cuộc biểu tình, từ chối không muốn cho biết tên, đã nói.
Phần lớn sự nghi ngờ của nhà nước đối với tôn giáo khởi nguồn từ một chuỗi các cuộc chiến giữa những người quốc gia và kẻ thực dân đô hộ. Cộng sản Bắc Việt coi Giáo hội Công giáo là đầu mối cho những ảnh hưởng của ngoại bang tại Việt Nam.
Vietnam’s Trade Goals Open Door for Religion
By James Hookway
TAY NINH, Vietnam — Vietnam’s Communist leaders, partly in an effort to boost trade with the U.S., are loosening state constraints on religious freedom. That is helping revive a once-fading religion that reveres Joan of Arc, Chinese revolutionary Sun Yat Sen and French author Victor Hugo as saints.
The white-robed followers of Caodai, or the Supreme Being, have been coming to Tay Ninh to practice their fusion of Buddhist and Roman Catholic beliefs since the 1920s. The local founders of the faith hoped to pick the best of East and West to create a new global religion. After Communist northern Vietnam defeated the U.S.-backed South in 1975, Vietnam’s new rulers in Hanoi suppressed the Caodaists; those remaining retreated underground or survived in pockets of Vietnamese emigrés around the world.
In recent years, Vietnam has started allowing greater expression of religious belief because it wants to help defuse tensions over the issue with the U.S. Vietnam is trying to foster the U.S. as a major trading partner as it transforms its centrally planned economy into a free-trading one dependent on exports and foreign investment.
U.S. companies such as Intel Corp. and Ford Motor Co. have invested heavily in Vietnam since then-President Bill Clinton lifted a U.S. economic embargo against Vietnam in 1994. American customers now buy one-fifth of Vietnam’s total exports, helping to expand Vietnam’s economy by an average of 7.5% a year since 2000.
Occasionally, the issue of religion gets in the way. The U.S. Congress has periodically tied religious freedom to expanding trade with Vietnam. President Bush pointedly attended an ecumenical service at a Roman Catholic cathedral in Hanoi while attending an economic summit in 2006.
Vietnam’s leaders believe they can’t afford disputes over freedom of worship to set back their overhaul drive, according to people familiar with the thinking of Vietnam’s close-knit politburo. So the government is toning down its hostility to organized religion. Prime Minister Nguyen Tan Dung visited Pope Benedict XVI at the Vatican last year to help improve ties with the Catholic Church. Catholicism, Buddhism and Caodaism are now protected by a government ordinance enacted in 2004.
For Caodaism, the government’s new attitude has helped stimulate an influx of recruits at a time when millions of people are leaving the countryside for life in the cities. Many see religion as a spiritual toehold as their country continues its transition to a free-market economy.
Lu Duc Ly, 25 years old, is one of them. He says he converted to Caodaism when he left his rural village to take a job as a janitor in Ho Chi Minh City, the former Saigon, where nearly 10 million people live. “It gives me somewhere to spend my free time when I’m not working or looking for work,” he said.
The Caodaists’ seat at Tay Ninh is partly modeled on the Vatican, much as the faith draws heavily from Catholic beliefs. Its saints typically include nationalist or revolutionary figures from history, hence the religion’s devotion to people such as Joan of Arc and Mr. Sun, as well as Mr. Hugo, whose work was frequently driven by his strong social conscience.
The Caodaists’ highest authority in Vietnam, 74-year-old Cardinal Thuong Tam Thanh, worries whether its sprawling grounds are large enough to accommodate the tens of thousands of worshipers who have flocked to the ornate, dragon-encrusted temples to celebrate an annual full-moon festival.
“We would never have seen so many people here 10 years ago,” Cardinal Thanh said, peering out from behind clouds of incense wafting through his office. “There’s more than there were last year, too, and it’s not even noon.” He said the number of Caodaists in Vietnam has doubled to five million in the past decade.
At the Caodaists’ Grand Divine Temple, the faithful sit beneath statues of Jesus Christ, Buddha and Confucius while priests explain there is more than one path to enlightenment. The centerpiece is a huge green globe daubed with stars, clouds and a single all-seeing eye. Outside, families gather on woven mats to eat vegetarian snacks.
The government’s new tolerance goes only so far. More religious freedom hasn’t translated into further political rights or any broader freedom of expression for Vietnam’s people. The government frequently clamps down on any trace of dissent. A number of Protestant groups, particularly those active among tribal communities in the remote central highlands, are banned, as are some fringe Buddhist groups. The government also keeps close tabs on mainstream organizations, tailing some visitors to the Caodaist complex at Tay Ninh, for example.
“There’s a greater degree of openness on the surface, but there’s still a lot happening which isn’t visible,” said the Rev. Le Trong Cung, a Roman Catholic priest in Hanoi. He says the appointment of priests to some provincial areas must be approved by the government. The Catholic Church is prohibited from opening schools, despite a lack of teaching resources nationwide.
Still, the government’s growing acceptance of religion has emboldened the country’s seven million Catholics. Hundreds of them camped out last month at what used to be the Vatican’s embassy in the capital before it was seized by the Communists in the 1950s. They want the building returned to the Church instead of being used as a disco, as it was until recently.
“Maybe we couldn’t have come out to demonstrate five years ago, but we are taking our opportunity now,” said one man attending the protest who declined to be identified.
Much of the government’s suspicion toward religion dates from Vietnam’s series of wars between nationalists and colonial occupiers. The Communist North regarded the Catholic Church as a beachhead for foreign influence in Vietnam.
