Đây không phải là sự kiện đầu tiên của người Việt Nam “xuất khẩu lao động chui” mà nó đã xảy ra nhiều lần như một phong trào, nửa công khai, nửa bí mật. Hàng chục vụ lớn nhỏ như thế này đã diễn ra trong những năm tháng trước đây với nhiều bi kịch khác nhau, nhưng phải nói vụ 39 người Việt Nam chết tức tưởi trong thùng đông lạnh đóng kín đã tạo ra một sự xúc động lớn trong dư luận toàn thế giới…
Nguyên nhân nào đã đẩy 39 người đến cái chết trong thùng đông lạnh vì thở không được? Theo báo cáo Hành Trình Nghiệt Ngã do các tổ chức chống buôn người thực hiện vào tháng Ba, 2019, thì kinh tế, chính trị, môi trường và văn hóa tất cả đều trở thành những yếu tố có liên kết với nhau, khiến một số người Việt Nam chọn con đường nghiệt ngã và đau đớn khi rời quê hương đi tha phương cầu thực.
Trong hai năm trở lại đây, con đường buôn người có một lộ trình khác là sang Trung Quốc để làm giấy tờ giả rồi vào thẳng một nước EU bằng con đường du lịch thường là Pháp hoặc Đức. Thảm họa kinh hoàng tại Essex hôm 23 tháng Mười khiến cho người ta đặt câu hỏi có bao nhiêu lao động Việt Nam nhập cư trái phép sang các nước “tư bản giãy chết” mỗi năm và theo những phương cách gì?
Nếu không kể những người giàu có đi “tỵ nạn” để mong tương lai con cái tốt hơn, và thành phần quan chức tham nhũng cuốn gói trốn chạy, thì nhóm đối tượng với tỷ lệ đáng kể tìm mọi cách để đi khỏi quê hương lại chính là những người nghèo hoặc cực nghèo. Vừa nghèo vừa ít học. Nhiều trường hợp được khảo sát chi tiết cho thấy họ không còn bất kỳ chọn lựa nào khác là phải đi. Đi với hy vọng đổi đời, qua con đường buôn lậu người, với cái giá không hề rẻ.
Ngày 23 tháng Mười, 2019, vụ 39 người chết cóng trong xe container tại London làm cả thế giới bàng hoàng. Tuy nhiên, sang ngày 26 tháng Mười, chúng ta lại bàng hoàng hơn khi biết được nhiều trong số nạn nhân là người Việt Nam, thậm chí có tin tất cả 39 người đều là người Việt! Báo chí trong nước cho hay 5 gia đình ở Hà Tĩnh đã trình báo con cháu mình mất tích ở Anh.
Đến lúc này mà chúng ta còn từ chối thực tế là không ít người Việt đang kéo nhau rồng rắn bỏ làng quê lên phố, bỏ phố sang Tây hay sao? Biết bao làng xóm nay chỉ còn đìu hiu mấy cụ già trong những ngôi nhà tầng rộng rãi. Đó là “làng ma” vì chẳng còn trai trẻ nữa, họ đi hết rồi. Dù vì hoàn cảnh nào nhưng đã buộc phải ra đi đã là phải mất mát hy sinh. Cho dù chỉ vì lý do kinh tế, thì đó cũng là bi kịch của đất nước.
Nếu chúng ta vẫn cứ tiếp tục dửng dưng chọn thái độ nhắm mắt, che tai và bịt miệng để không muốn biết sự liên quan nào giữa cái chết tức tưởi của các em với các vấn đề của xã hội. Thì không phải chỉ có các gia đình mất con em trên chuyến xe tải định mệnh ở Anh Quốc kia đâu, mà lần lượt, tất cả con em chúng ta đều cũng sẽ phải trả giá, chỉ là, cách này, cách khác, và kẻ trước, người sau mà thôi.
