Nếu như “dự án thế kỷ” của Tập Cận Bình bị đình trệ, ngăn cản bởi Hoa Kỳ thì lợi ích cốt lõi của tham vọng “nhất đới, nhất lộ” vẫn là nuốt trọn Biển Đông, khống chế và kiểm soát eo biển Malacca hoặc thay thế bằng kênh đào Kra trong tương lai và thâu tóm cảng Hải Phòng. Đó là những vị trí chiến lược Bắc Kinh không bao giờ buông bỏ.
So sánh vị tổng thống đương nhiệm và người tiền nhiệm thì phong cách đầy kịch tính của Trump khác xa sự điềm tĩnh, kín đáo của Obama, và cho cảm tưởng là họ sẽ luôn luôn hành xử hoàn toàn trái ngược. Nhưng so sánh một số việc họ đã làm thì sẽ thấy nổi bật lên một số điều tương tự, cho thấy vị thế của một ông tổng thống Hoa Kỳ cũng như mục đích chiến lược quốc gia, đã là cái khung giới hạn cách hành xử của họ.
Khác với các lý do trừng phạt các công ty Trung Quốc trước đây như Huawei Technologies là dựa trên quan điểm bảo vệ an ninh quốc gia. Lý do của lệnh cấm mới là các các công ty nêu trên bị cáo buộc vi phạm nhân quyền với cộng đồng Hồi Giáo thiểu số tại tỉnh Tân Cương, Trung Quốc. Bộ Thương Mại Mỹ nhấn mạnh: “Nhóm các công ty kể trên đã có một số hoạt động xâm phạm đến nhân quyền, giám sát bằng công nghệ cao với cộng đồng Hồi Giáo thiểu số tại khu vực nói trên.” Như vậy, đây là lần đầu tiên, vấn đề nhân quyền được đặt ra làm lý do trừng phạt các công ty Trung Quốc.
Nền kinh tế Trung Quốc lao dốc quá nhanh kể từ khi bắt đầu cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung. Việc cải tổ không hề đơn giản kể cả khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc phải chấp nhận giảm tốc tăng trưởng xuống 3% GDP/năm. Điều này, giống như việc phanh gấp một đoàn tàu gồm 30 toa tàu, mỗi toa nặng 50 tấn, đang chạy với tốc độ 250km/h khi vào khúc cua. Sẽ không thể lường trước điều gì sẽ xảy ra với qui mô và mức độ của cuộc đổ vỡ này.
Đại biểu Quốc Hội nhiều nước Âu Châu đã lên tiếng phản đối bản dự luật dẫn độ, dân chúng tại 29 thành phố trên thế giới đã biểu tình ủng hộ dân Hong Kong. Bởi vì, nếu dự luật này được ban hành, không riêng gì người dân bản xứ mà bất cứ ai đi qua phi trường Hong Kong cũng có thể bị giữ, đưa vào trong lục địa, nếu Trung Cộng nói rằng họ đã “vi phạm luật pháp” và đòi dẫn độ.
Nhiều người trong giới lãnh đạo Trung Cộng nói Tập Cận Bình có thể chơi một đòn độc trong cuộc chiến tranh thương mại với Donald Trump, là đem bán các công trái của chính phủ Mỹ mà nước Tàu đã mua, còn đang giữ. Nói cách khác, là không cho Mỹ vay nợ nữa. Nghe có vẻ hợp lý. Nhưng món võ đó rất khó thi triển. Vì hiệu quả thấp và người ra đòn sẽ đau hơn đối thủ.
Hôm thứ Bảy 1/6, Quyền Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ Shanahan nói rằng trong khi Hoa Kỳ sẵn sàng hợp tác với Trung Quốc, hành vi làm xói mòn chủ quyền của các quốc gia khác và gieo rắc sự ngờ vực về ý định của TQ phải chấm dứt. Ông cũng nhắc lại việc Mỹ không có lòng tin đối với Huawei, ông nói rằng công ty này “quá thân cận với chính phủ TQ”, trong khi nước này có luật yêu cầu phải chia sẻ dữ liệu.
Cơ hội để Việt Nam không bị nhỡ tàu như bao lần trước đây trong lịch sử nằm ở chỗ liệu mỗi chúng ta có làm đủ không trong việc khiến những người lãnh đạo phải đặt quyền lợi dân tộc lên trên đảng phái, phe nhóm, cá nhân để từ đó thấu triệt vấn đề thời cuộc, hoặc chúng ta đã sẵn sàng chưa trong việc thay thế họ một khi thời gian không cho phép sự chậm trễ của họ thêm một giây phút nào nữa.
Ngày Thứ Sáu Mỹ bắt đầu tăng thuế quan từ 10% lên 25% trên $200 tỷ hàng mua từ nước Tàu, hiệu lực ngay tức khắc. Ngày Thứ Hai Trung Cộng mới trả đũa, đánh thuế trên $60 tỷ hàng hóa Mỹ, đến đầu Tháng Sáu mới thi hành. Phản ứng chậm ba ngày và hoãn một tháng rưỡi mới áp dụng, rất có ý nghĩa. Bắt buộc phải trả đũa, nếu không sẽ mất mặt với dân chúng, nhưng Bắc Kinh vẫn muốn tỏ ý hòa hoãn.
Quyết định áp thuế 25% lên tổng số hàng nhập khẩu trị giá 200 tỷ USD từ Trung Quốc vốn đang chịu mức thuế 10% đã được xác quyết vào ngày 10 tháng 5, tức là khi ông Phó Thủ Tướng TQ Lưu Hạc (Liu He) đang ngồi ăn tối ở Metropolitan với Đại Diện Thương Mại Mỹ Robert Lighthizer và Bộ Trưởng Tài Chính Steven Mnuchin thì mức thuế mới đã được tự động áp dụng.
Cuộc chiến tranh mậu dịch Mỹ-Trung Quốc bước vào giai đoạn căng thẳng mới. Chính quyền Donald Trump có thể sẽ đánh thuế 25% trên tất cả các hàng hóa nhập cảng từ bên Tàu. Tập Cận Bình có thể phản kích. Nhưng mối quan hệ thương mại và kinh tế kéo dài nửa thế kỷ giữa hai nước đã thay đổi từ mấy năm nay rồi. Thế giới có thể bắt đầu một cuộc chiến tranh lạnh mới.
Ông Trump biểu lộ nhiều chỉ dấu muốn cho xong trận đấu với Trung Quốc, và tuyên bố trận chiến thương mại mới với Liên Âu và Nhật Bản. Làm như thế, ông sẽ làm rạn nứt phe đồng minh phương tây, sẽ vô cùng khó để cùng nhau hợp tác chống lại Trung Quốc. Nếu điều đó xảy ra, hình ảnh ông Trump sẽ không phải là đối thủ gây gắt nhất với Trung Quốc mà là tin mừng cho ông Tập.
