Khủng hoảng xã hội và thảm họa nhân đạo sẽ tàn phá và tiêu hủy những động lực kinh tế và cuối cùng là hệ thống sụp đổ. Nhưng điều tệ hại hơn cả là chưa có một giải pháp nào khả dĩ thay thế. Và khoảng cách từ “thiên đường” của những người cộng sản tới địa ngục trần gian của hơn 90 triệu người dân Việt Nam chỉ như một cái chớp mắt.
Nếu Việt Nam chỉ chạy theo FDI mà không mạnh mẽ đầu tư và khuyến khích nền kinh tế nội địa với các công ty tư nhân đóng vai trò chính, thì dù người Việt Nam có tài năng, kiến thức cũng bó tay. Vì họ thiếu khả năng tài chính để phát triển và cạnh tranh cũng như thiếu chỗ dựa từ chính sách kinh tế đúng đắn của nhà nước. Những kinh nghiệm phát triển kinh tế từ những quốc gia như Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan không phải là những bài học khó học. Đó là chú trọng nuôi dưỡng tư bản nội địa lớn mạnh để có thể có đủ khả năng cùng tư bản nước ngoài đẩy mạnh nền kinh tế đất nước vươn lên.
Một vấn đề nghiêm trọng khác là khi phần lớn nguồn lực xã hội chỉ đổ vào bất động sản thì đó sẽ trở thành một vấn nạn cho bài toán phát triển quốc gia khi các ngành sản xuất công nghiệp, dịch vụ, giáo dục, khoa học không có đủ nguồn lực phát triển. Nền kinh tế phát triển nhanh theo chiều rộng sau nhiều thập kỷ vẫn không thể chuyển đổi được sang mô hình phát triển theo chiều sâu lấy giáo dục, khoa học và đổi mới công nghệ làm gốc rễ trong đó có một phần nguyên nhân bởi thói quen và tư duy đầu tư bấy lâu nay.
Trái với báo cáo của chính phủ ông Nguyễn Xuân Phúc về tăng trưởng kinh tế với mức thu nhập bình quân đầu người trong năm 2020 đã tăng tới 3.500 USD, một cái Tết cổ truyền thê lương chưa từng có đã bộc lộ sự xuống dốc thê thảm về mức sống và thu nhập của tuyệt đại đa số dân chúng.
Nếu như cùng một quãng thời gian 4 thập kỷ tiến hành cải cách kinh tế theo mô hình dựa vào nhà nước, hướng về xuất khẩu, các quốc gia Đông Á như Hàn Quốc, Singapore, Đài Loan đều đã trở thành các nền kinh tế phát triển, có trình độ khoa học công nghệ cao. Đối với Trung Quốc, nỗ lực cải cách từ thời Đặng Tiểu Bình cũng đã biến đổi một Trung Quốc nghèo đói trở thành nền kinh tế số 2 thế giới… thì “phép màu” này đã không diễn ra ở Việt Nam.
Nhờ khả năng duy trì kim ngạch xuất cảng của khối doanh nghiệp FDI và hoạt động “tạm nhập, tái xuất,” dán nhãn “made in Viet Nam” gia tăng bất thường của những doanh nghiệp “hồn Trung, xác Việt” trong 9 tháng đầu năm 2020, thặng dư thương mại tăng cao ở mức kỷ lục trong 15 năm qua, hơn 16,52 tỷ Mỹ Kim cho tới thời điểm hiện tại.
Trong khuôn khổ của một bài viết này, người viết đưa ra lý giải yếu tố quyết định mức tăng trưởng 2,12% trong 9 tháng đầu năm 2020 của Việt Nam. Đồng thời, đưa ra đánh giá về bài viết của tác giả Ruchir Sharman trên tờ The New York Times ngày 13 tháng Mười và nhận định về khả năng Việt Nam có trở thành một “kỳ tích Châu á” tiếp theo hay không?
Ở thời điểm hiện tại, 50% khối dân doanh tư nhân vừa và nhỏ đã gần như hoàn toàn tê liệt. Người ta thấy một tình trạng phổ biến trên khắp mọi tỉnh thành là những trung tâm thương mại truyền thống vắng lặng, các con phố buôn bán đều tràn ngập biển báo ngưng kinh doanh, sang nhượng, cho thuê mặt bằng… Khối dân doanh, tư thương vừa và nhỏ tuy chiếm tỷ trọng không đáng kể trong nền kinh tế chính thức, xong lại là khối kinh tế đóng vai trò quan trọng trong vấn đề an sinh xã hội và việc làm.
Hôm 10 tháng Bảy, Tổng Cục Thống Kê Việt Nam công bố số lượng người lao động bị “ảnh hưởng tiêu cực” bởi dịch bệnh cúm Tàu là 30,8 triệu người trong 6 tháng đầu năm.
Trong số đó, 897.500 người bị thất nghiệp và 1,2 triệu người thuộc diện “nằm ngoài lực lượng lao động” tức là “tạm nghỉ việc không lương vô thời hạn.” 57,3% trong số 30,8 triệu lao động bị giảm đáng kể thu nhập. Khu vực bị ảnh hưởng lớn nhất là nhóm ngành công nghiệp và chế biến với ghi nhận 324.000 lao động bị cắt giảm và ngành dịch vụ với 72% lao động bị ảnh hưởng.
Sau màn khoe khoang thành tích vượt bậc trong tinh thần “chống dịch như chống giặc,” Thủ Tướng Phúc không quên tô hồng chuyện lãnh đạo nhiều nước trên thế giới cám ơn và tán tụng sự thành công của Việt Nam. Nhưng sự phục hồi nền kinh tế mới là chuyện đáng lo khi ông Phúc thừa nhận tình trạng này “khó khăn gấp đôi, phải cố gắng gấp ba.”
Riêng Việt Nam, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng nền kinh tế Việt Nam sẽ gặp rất nhiều khó khăn và sẽ ảnh hưởng lên đại hội đảng CSVN lần thứ 13, dự trù diễn ra vào cuối tháng Giêng, 2021. Nói cách khác là đại dịch Covid-19 chắc chắn ảnh hưởng rất lớn lên tình hình chính trị, kinh tế, xã hội Việt Nam, trong đó việc tổ chức đại hội 13 để bầu người thay thế TBT Nguyễn Phú Trọng có diễn ra suông sẻ hay không, là một câu hỏi lớn.
Khác với các doanh nghiệp Trung Quốc, các doanh nghiệp Việt có qui mô nhỏ bé và tiềm lực tài chính, kỹ thuật, quản lý… kém hơn rất nhiều. Khả năng chịu đựng thiệt hại kinh tế do dịch COVID-19 ở mức độ “hủy diệt” như hiện nay đối với tuyệt đại đa số doanh nghiệp Việt Nam là vô vọng. Trong hai tháng đầu năm 2020, hơn 5.000 doanh nghiệp xin giải thể, hơn 4.000 doanh nghiệp xin dừng kinh doanh, trong khi hơn 16.000 doanh nghiệp đã báo cáo tạm dừng kinh doanh có thời hạn.
